Stachys (Deliçay)

Tanımı

Tek ya da çok yıllık otlardan oluşan bir cinstir. Zaman zaman tabanları odunsudur. Tüy örtüsü basit ya da nadiren yıldızsı tüylüdür. Yapraklar basit, saplı ya da sapsızdır. Halkalar 2 ila 20 arası çiçeklidir. Çanak tüpsü ila çan biçimli, 5 ila 10 damarlı ve beş dişlidir. Cins dünyanın büyük bölümünde yayılış gösterir. Cinse bağlı çok sayıda tür süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Bitki duyguyu simgeler.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca başak anlamına gelir. Cinsin çiçek kurulunun başak formunda olmasına işaret eder.

Anahtar

1. Alt gövde yaprakları dikdörtgensi-mızraksı ila ters mızraksı, tabana doğru daralıcı; taban genellikle daralıcı (attenuate) ile yuvarlak, nadiren neredeyse yüreksi

2. Çanak tüpü düzenli, belirgin biçimde olan düzenli damarlı; gövde yayık cılız tüylü ile yoğun salgılı tüylü; taç kremsi-beyaz tmolea

2. Çanak tüpü eğik ila neredeyse eğik ve damarlar yoğun tüy örtüsünce örtülmüş; gövde genellikle yoğun yaslanıcı-kaba tüylü, salgılı tüyler yok ya da birkaç adet; taç pembe ya da mor

3. Çanak dişleri mızraksı-bizsi, tüple aynı uzunlukta ya da hafifçe daha kısa; taban yapraklarının tabanı yuvarlak ila neredeyse yüreksi cretica

3. Çanak dişleri üçgensi ila yumurtamsı üçgensi, tüpe oranı 1/3 ila 1/2; taban yapraklarının tabanı daralıcı ila kamamsı ya da zaman zaman yuvarlak

4. Çanak dişleri olgunlukta geriye kıvrık; çiçeksel yapraklar yumurtamsı-mızraksı ila yumurtamsı

5. Gövde ve yapraklar gri-kaba tüylü ila seyrekçe kaba tüylü; çanak dişlerinin tüpe oranı 1/2 thirkei

5. Gövde ve yapraklar yünlü-kaba tüylü; çanak dişlerinin tüpe oranı 1/3 byzantina

4. Çanak dişleri olgunlukta dik; çiçeksel yapraklar dikdörtgensi ila dikdörtgensi-mızraksı

6. Halkalar genellikle yukarıda sıkışık; çiçek örtüsü yoğun yünlü byzantina

6. Halkalar genellikle ıraksak; çiçek örtüsü yünlü değil

7. Çanak dişlerinin tüpe oranı 1/2 ya da hafifçe daha kısa; üst çiçeksel yapraklar halkalardan daha uzun cretica

7. Çanak dişlerinin tüpe oranı 1/3; üst çiçeksel yapraklar halkalarla aynı uzunlukta ya da hafifçe daha kısa byzantina

1. Alt gövde yaprakları yumurtamsı ya da dikdörtgensi ila dikdörtgensi-mızraksı, tabana doğru daha geniş, tabanı genellikle yüreksi ila neredeyse yüreksi, nadiren kesik ila yuvarlak (…) germanica