Stachys (Deliçay)

Özet

Stachys (Deliçay) çok sayıda türü geleneksel tıpta kullanılmış, bazı türleri süs bitkisi olarak yetiştirilen kalabalık ve kozmopolit bir cinstir.

Hiyerarşi

Plantae

Bitkiler

Lamiales

Ballıbaba takımı

Lamiaceae

Ballıbabagiller

Tanımı

Stachys (Deliçay) sıklıkla aromatik ve zaman zaman tabanları odunsu olan tek ya da çok yıllık otlardan oluşan bir cinstir. Tüy örtüsü basit ya da nadiren yıldızsı tüylüdür. Yapraklar genellikle dişli kenarlı, basit, saplı ya da sapsızdır. Çiçek halkaları 2 ila 20 arası çiçeklidir. Çanak çok simetrili ila zayıf biçimde iki dudaklı, tüpsü ila çan biçimli, 5 ila 10 damarlı ve beş loblu, lobların uzunlukları aynı ya da farklı, sıklıkla dikenli ve tüp boğazı sıklıkla sakallıdır. Taç güçlü biçimde iki dudaklı, dört loblu, arkadaki dudak uzun, külahlı ya da zaman zaman neredeyse düz, dış bölümde havlı ve öndeki dudağın orta lobu genellikle yanal loblardan daha iridir.

Ercikler tacı aşkın değil, teka serbest ve genellikle yayıktır. Tepecik loblarının uzunluğu eşit ya da hafifçe farklıdır. Fındıkçıklar ters yumurtamsı ila dikdörtgensi, nadiren düzleştirilmiş üç köşeli ve tepede yuvarlak ya da zaman zaman kanatlıdır. Cins dünyanın büyük bölümünde yayılış gösterir. Cinse bağlı çok sayıda tür süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Bitki duyguyu simgeler. [Harita, Sinonimler, Türler]

Anahtar

Aç

1. Alt gövde yaprakları dikdörtgensi-mızraksı ila ters mızraksı, tabana doğru daralıcı; taban genellikle daralıcı (attenuate) ile yuvarlak, nadiren neredeyse yüreksi

2. Çanak tüpü düzenli, belirgin biçimde olan düzenli damarlı; gövde yayık cılız tüylü ile yoğun salgılı tüylü; taç kremsi-beyaz tmolea

2. Çanak tüpü eğik ila neredeyse eğik ve damarlar yoğun tüy örtüsünce örtülmüş; gövde genellikle yoğun yaslanıcı-kaba tüylü, salgılı tüyler yok ya da birkaç adet; taç pembe ya da mor

3. Çanak dişleri mızraksı-bizsi, tüple aynı uzunlukta ya da hafifçe daha kısa; taban yapraklarının tabanı yuvarlak ila neredeyse yüreksi cretica

3. Çanak dişleri üçgensi ila yumurtamsı üçgensi, tüpe oranı 1/3 ila 1/2; taban yapraklarının tabanı daralıcı ila kamamsı ya da zaman zaman yuvarlak

4. Çanak dişleri olgunlukta geriye kıvrık; çiçeksel yapraklar yumurtamsı-mızraksı ila yumurtamsı

5. Gövde ve yapraklar gri-kaba tüylü ila seyrekçe kaba tüylü; çanak dişlerinin tüpe oranı 1/2 thirkei

5. Gövde ve yapraklar yünlü-kaba tüylü; çanak dişlerinin tüpe oranı 1/3 byzantina

4. Çanak dişleri olgunlukta dik; çiçeksel yapraklar dikdörtgensi ila dikdörtgensi-mızraksı

6. Halkalar genellikle yukarıda sıkışık; çiçek örtüsü yoğun yünlü byzantina

6. Halkalar genellikle ıraksak; çiçek örtüsü yünlü değil

7. Çanak dişlerinin tüpe oranı 1/2 ya da hafifçe daha kısa; üst çiçeksel yapraklar halkalardan daha uzun cretica

7. Çanak dişlerinin tüpe oranı 1/3; üst çiçeksel yapraklar halkalarla aynı uzunlukta ya da hafifçe daha kısa byzantina

1. Alt gövde yaprakları yumurtamsı ya da dikdörtgensi ila dikdörtgensi-mızraksı, tabana doğru daha geniş, tabanı genellikle yüreksi ila neredeyse yüreksi, nadiren kesik ila yuvarlak (…) germanica