Özet
Euonymus latifolius (İğ ağacı) genellikle orman sınırlarında görülen ve bahar sonundan yaz başına kadar çiçek açan bir bitkidir.
Hiyerarşi
Tanımı
Euonymus latifolius (İğ ağacı) 6 metre büyüyebilen bir bitkidir. Genç dallar neredeyse silindirik ve genellikle çıplaktır. Terminal tomurcuklar mekiksi ve 5 ila 18 mm uzunluğundadır. Yapraklar eliptik ila ters yumurtamsı, sıklıkla sipsivri uçlu, kenarları testere dişli ve 8 ila 16 cm uzunluğundadır. Talkım genellikle birden fazla çiçek bulundurur. Yeşilimsi çiçekler genellikle dört ya da beş parçalıdır. Meyveler genişçe loblu, sarkık ve beş lobludur. Tohumlar turuncu renkli bir etli yapı (aril) ile kaplıdır.
Anahtar
Aç
1. Terminal tomurcuk 9-18 mm; yapraklar 8-17 cm, genellikle ters yumurtamsı ve sipsivri uçlu subsp. latifolius
1. Terminal tomurcuk 5-8 mm; yapraklar 5-7 cm, genellikle eliptik ve sivri uçlu subsp. cauconis
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Akdeniz havzası ve Batı Asya’da yayılış gösterir. [Harita, Alt türler, Sinonimler, Herbaryum] Ormanlık alanlar ve çalılıklarda görülen bitki umumiyetle mayıs ve haziran ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi 500 ila 1600 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ve Başiskele ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adı
Dilimizde iğ ağacı ve geniş yapraklı papaz külahı adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins Antik Yunanca iyi isimli anlamına gelir. İsimlendirmenin nedeni açık değildir, ancak zehirli olduğuna dair yanlış inanç nedeniyle ironi yapılmış olabilir. Bu durumda kötü isimli olmalıydı. Antikçağda bitkinin otçul hayvanları zehirlediğine inanılırdı ve bu nedenle bitkiler ‘olumlu’ bir isim konulmak için geçerli bir nedene sahip değildi. Beri taraftan bitki otçul hayvanlar için zehirli değildir, aksine onların besili olmalarını sağlar. Bu durumun nedeni Yunanca ile Latince arasındaki tercüme hatasından kaynaklanmaktadır. Theophrastus’un kullandığı kelime bitkinin meyvesinin “kan kırmızı” rengine işaret etmektedir ancak kelime Yunancada ölüm anlamına da gelmektedir. Metin Latinceye tercüme edilirken ölüm anlamı tercih edilmiştir. Kelime ayrıca şans eseri anlamına da gelir, bitkiler antikçağda üretkenlikleri ile meşhurdu. Türkçe adı iğağacı, çalıların geçmişte yün eğirme amaçlı iğ yapımında kullanılmalarına işaret eder. Tür adı Latince geniş yapraklı anlamına gelir. Türün yaprak biçimine işaret eder.
Tarihi
Midilli adasında yetişen bu ağaçtan daha hayırlı kehanet veren başka bir ağaç yoktur ve bu nedenle euonymos (şans eseri adlandırılan) adı ile bilinir. Yaprakları nar ve defne yaprağı arasında bir büyüklüktedir ve şekil ve yumuşaklık olarak nar ağacına benzer. Çiçeği beyaz renklidir ve bu sayede tehlikeli bir bitki olduğunu bize söylemiş olur. Meyvesi susam meyvesine benzer ve hayvanlar için zehirlidir. PL 13-38.
Dikkat
Tohumları zehirli olabilir.
Bilgi
Plinius bitki ile ilgili bölümde, Theophrastus’tan faydalanmış ve onun bitkinin kızıl renkli suya sahip olduğu notunu, Antik Yunanca aynı anlama gelen ölüm kelimesi ile karıştırmış ve bitkinin hayvanlara zehirli olduğunu kaydetmiştir. Aksine bitkinin yaprakları koyunların besili olmasını sağlar.
Fotoğrafları
Görüşünüzü Yazın