Crocus pestalozzae (Ümraniye çiğdemi)

Tanımı

İplikçiklerin tabanındaki koyu renk lekeler türün ayırt edici özelliğidir. 3 ila 6 arası sayıda yaprak görülür, bunlar 0,5 ila 1,5 mm genişliğindedir. İkincil bırahte mevcuttur ve neredeyse bırahteye eşit uzunluktadır. Çiçek örtüsü boğazı sarı renkli, tüysüz ya da seyrekçe havlı; çiçek örtüsü bölümü 1,5 ila 2,5 cm uzunluğunda ve 0,4 ila 0,8 cm genişliğinde, küt ya da neredeyse sivri, beyaz ya da leylak mavisidir. İplikçik 3 ila 6 mm uzunluğunda, sarı lekeli ve tabanda siyahımsı; başçık 6 ila 7 mm uzunluğunda ve sarı renklidir. Boyuncuk 3 ince turuncu dala bölünür.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak sadece Türkiye’de yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Orman açıklıkları, çalılık ve çayırlarda görülür. Genellikle su altındaki çayırları tercih eder. İzmit ve Gebze ilçelerinde gözlemlenmiştir. Ocak ve mart ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 400 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Etimoloji

Cins adı Tanrı Hermes’in arkadaşı Crocus’un (κρόκος) adını taşımaktadır. Bir gün iki arkadaş disk atma alıştırması yaparken Hermes, kazayla Crocus’u öldürür. Crocus’un öldüğü yerden küçük bir çiçek çıkar, Crocus’un kanı çiçeğe dökülür. Çiçeğin merkezinde görülen kırmızı renkli uzantılar (ercik) Crocus’un kanıdır. Bitkinin adı ile ilgili ikinci rivayette ise; Crocus adında bir genç orman perisi, Smilax adında bir çoban kıza âşık olur ancak aşkı karşılıksız kalır ve bu aşk nedeniyle tükenerek çiğdem çiçeğine dönüşür ya da öldüğü yerden çiğdem çiçekleri çıkar. Bu hikâyede adı geçen çoban kız Smilax ise, tırmanıcı Smilax (melocan) bitkisine dönüşür. Son rivayet ise Zeus ve Hera’nın birlikte uzandığı çimenlerin arasından, onların aşklarının yüceliği ile çıkmıştır. Tür İtalyan bitki koleksiyoneri Fortunato Pestalozza’ya adanmıştır.

© Doğan, Hüseyin (2022). Kocaeli Bitkileri.