Asparagales (Kuşkonmaz takımı)

Özet

Asparagales (Kuşkonmaz takımı) çok sayıda süs bitkisi ve ayrıca ekonomik değere sahip bir dizi soğanı barındıran bir takımdır.

Hiyerarşi

Plantae

Bitkiler

Tanımı

Asparagales (Kuşkonmaz takımı) en kalabalık tek çenekli takımıdır ve bünyesinde en kalabalık çiçekli aile olan Salepgilleri barındırır. Türler karakteristik olarak çok ya da nadiren tek yıllıktır. Etli ya da lifli gövdeler yer altındaki çeşitli formdaki depolama ya da kalıcı organlardan çıkar. Takım çok sayıda önemli süs ve gıda bitkisini barındırır. Büyük oranda otlardan oluşur ancak bünyesinde az sayıda da olsa tırmanıcı ve ağaç formunda bitkiler de mevcuttur. Diğer taraftan tırmanıcı olanların sülük benzeri uyarlamaları mevcut değildir. Ağaç formunda olanların gövdeleri ise odunsu olmayıp lifli dokudan oluşan bir yapıdır ve özellik onları ikiçenekli gerçek ağaçlardan ayırmaktadır. Epifitler de genellikle Salepgiller familyasında görülmektedir ve bunlar da özellikle nemli tropikal bölgelerde çok sayıda cins ve türle temsil edilmektedir.

Yeraltı depolama organları özellikle nergisgiller ve süsengillerde yaygındır ve temel form çoğunlukla rizomdur. Soğan formu ise çok sayıda kuşkonmaz takımında mevcuttur. Yine kormus formu da süsengillerde yaygındır, bunlar genellikle kurudur ve yaprak tabanlarının kalıntılardan üretilen bir gömleğe sahiptirler. Gömlek lifli, zarsı ve hatta odunsu olabilmektedir. Soğanlar genellikle kompakt, yuvarlak ve yıldan yıla değişirken, yumruların şekli düzensiz, gömlek yoktur ve birkaç yıl boyunca kalıcıdırlar. Bununla birlikte, soğanlar ve yumrular arasındaki ayrım her zaman açık değildir. Çok sayıda türün yeraltı soğanları olgunlaştıkça tomurcuklar soğancık haline gelmektedir ve bunlar zamanla yeni bireylere dönüşmektedir. Benzer biçimde sürünücü rizomlarda da tomurcuklar yeni bireylere dönüşecektir. Allium cinsine bağlı bazı türler de çiçek sapı üzerinde soğancık üretebilmektedir. Zephyranthes cinsinde ise tohumlar yumurtalıkta döllenmeden gelişmektedir.

Yaprak ve çiçekler

Takımda yapraklar karakteristik olarak kayış biçiminde ve paralel damarlıdır. Çoğu türde yapraklar bitkilerin tabanında görülür. Özellikle Afrika türlerinde sukulent yapraklar görülür ve bazen kenarları da dikenli olur. Asparagus ve Ruscus cinslerinde ise yapraklar pul ya da diken formuna dönüşmüştür. Çiçekler genellikle renkli ve gösterişlidir. Çiçek örtüsünün iç ve dış halkaları taç yaprağa benzer ve çanak ile taç arasındaki klasik ayrım mevcut değildir ve bu nedenle bu yapı tepal olarak isimlendirilmiştir. Çiçekler çoğunlukla gövde üzerindeki terminal çiçek durumlarında bulunmaktadır. Crocus gibi bazı cinslerde ise gövde hiç yoktur ve çiçekler toprak seviyesinden çıkmaktadır. Meyve çoğunlukla kendi kendine açılan kuru bir kapsül ya da üzümsüdür. [WikiSpecies]

Etimoloji

Takım adını Asparagus cinsinden almaktadır.

Kocaeli’ndeki aileler

Narcissus tazetta

Amaryllidaceae

Nergisgiller

Ornithogalum oligophyllum

Asparagaceae

Kuşkonmazgiller

Asparagales (Kuşkonmaz takımı)

Asphodelaceae

Çirişotugiller

Crocosmia × crocosmiiflora

Iridaceae

Süsengiller

Asparagales (Kuşkonmaz takımı)

Orchidaceae

Salepgiller