Raphanus raphanistrum subsp. sativus (Turp)

derleyen:

Özet

Raphanus raphanistrum subsp. sativus (Turp) binlerce yıldır gıda amaçlı yetiştirilen ve onlarca kültivarı bulunan meşhur bir bitkidir.

Hiyerarşi

Bitkiler

Turp takımı

Turpgiller

Turp

Tanımı

Raphanus raphanistrum subsp. sativus (Turp) genellikle 40 ila 130 cm büyüyebilen ve seyrekçe tüylü ila çıplak tek ya da iki yıllık bir bitkidir. Gövde dik, kıllı ve ıraksak olarak dallıdır. Taban yapraklarını ayası 2 ila 60 cm uzunluğunda, 1 ila 20 cm genişliğinde, anahatta dikdörtgensi, ters yumurtamsı, ters mızraksı ya da kaşıksı, lirsi biçimli ila teleksi bölünmüş, yanal lobları 1 ila 12 adet ve kenarları dişlidir. Çanak yaprak 5,5 ila 10 mm uzunluğundadır. Taç yaprak 15 ila 25 mm uzunluğundadır. Meyve mekiksi ya da mızraksı ya da zaman zaman yumurtamsıdır. Tohum küresel ila yumurtamsıdır. Raphanus raphanistrum‘dan taç yaprakların pembe ila mor ya da beyaz renkli, meyvenin daraltılmamış ya da sadece tohumların arasında daraltılmış ve gaganın konik olması ile ayırt edilir.

Gözlem bilgileri

Raphanus raphanistrum subsp. sativus (Turp) doğal olarak Doğu Akdeniz havzasında yayılış gösterir ancak günümüzde mutfak değeri nedeniyle dünyanın büyük bölümünde yetiştirilmektedir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Tarlalar, yol kenarı ve tahrip edilmiş arazilerde görülen bitki umumiyetle mart ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 400 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adı

Dilimizde turp adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca çabuk çıkan anlamına gelmektedir ve turp tohumlarının hızlı çimlenmesine dikkat çekmektedir. Tür adı Latince turp gibi anlamına gelir ve açık bir şekilde türün Raphanus raphanistrum subsp. sativus (Turp) ile benzerliğine işaret eder. Alttür adı ise Latince ekilen anlamında gelir ve türün binlerce yıldır insan eliyle yetiştirilmesine dikkat çekmektedir.

Gıda

Etli kazık kökü nedeniyle dünyanın büyük bölümünde tüketim amaçlı yetiştirilmektedir. Kökün uzunluğunda 2 cmden 1 metreye kadar değişmektedir ve kırmızı, pembe, mor, beyaz ve siyah çeşitleri vardır. Salatalarda, çeşnilerde ve mezelere çiğ olarak eklenmekte ve dilimlenerek kızartmalara dahil edilmektedir. Erken dönemde yaprakları ıspanak gibi pişirilerek yenilmektedir. Meyvelerinin baharatlı bir tadı vardır ve turşu yapılmaktadır.