Türk Uygarlığındaki yeri
Ulama (اوالمه), bitkinin Türkçe karşılığıdır ve olasılıkla eklemli gövde yapısına işaret etmektedir. Bitki için metinlerimizde kullanılan at otı (ات اوتى) ve at kuyruğu (ات قويروقى) isimleri Antik Yunancadaki karşılığı olan hippouris (ἵππουρις)’ten tercüme edilmiştir. Metinlerimizde bitki için kullanılan yenşitella (ينشتلة) kelimesinin kökenini bulamadık, İbnü’l-Baytâr kelimenin Endülüs’te bitki için kullanıldığını belirtmiştir. Bu durumda Berberice ya da İspanyolca orijinli olmalıdır.
Dioscorides, yara iyileştirici olarak faydalanıldığını; İbn-i Şerîf, sulak alanlarda görülen bitkinin at kuyruğuna benzediğini, at otu olarak bilindiğini ve atları beslemek için kullanıldığını yazmıştır. Bitki ayrıca fıtık tedavisinde kullanılmış ve yara iyileştirici olarak faydalanılmıştır. Bitki Anadolu’da, ishal, cilt yarılması, öksürük, böbrek ve mesane hastalıkları ile nefes darlığı vakalarında kullanılmış, iltihap giderici olarak faydalanılmıştır.
© Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.681.
Tanımı
200 cm büyüyebilir ve 1 cm çapa ulaşabilir. Kısır gövdeler 2 metre uzunluğunda, dik, yeşilimsi beyaz ve pürüzsüzdür. Gövde yoğun dallıdır. Verimli gövdeler 40 cm uzunluğunda ve soluk kahverengidir. Nemli gölgeli yerlerde geniş koloniler oluşturur. -30 dereceye kadar dayanıklıdır. Derinlere inen bir kök sistemine sahiptir ve kolaylıkla işgalci bir tür haline gelebilir. Sporlardan üretimi hayli zordur.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Avrupa, Asya ve kuzey Afrika’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler] Dere kenarında görülür. Başiskele ilçesinde gözlemlenmiştir. Sporlar mayıs ve temmuz ayları arasında olgunlaşır. Deniz seviyesinden 1200 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Türkçe adı
Dilimizde deredoruk, bebek otu, çam otu, fener otu, dere otu, kırkkilit otu, eklem otu, kuşkonmaz ve minare otu adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Latince at kuyruğu anlamına gelir. Cinsin genel görünüme işaret eder. Tür adı Latince sulak alan anlamına gelir. Türün habitat tercihine işaret eder.
Tarihi
Dioscorides 4-47: Öğütülerek sirke ile uygulandığında yara iyileştiricidir.
Gıda
Kozalak ve verimli gövdeler çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir. Gövde silis bakımından zengindir.
Tıp
Büzücü ve idrar söktürücüdür. Gövdelerden elde edilen lapa kesik ve yaralara uygulanır. Üst bölümleri üreter bozukluklar, böbrek kumu ve taşı ve kadın hastalıkları vakalarında kullanılır. Karın ağrısı, romatizma, egzama ve prostrat bozukluklarında başvurulur. Equisetum telmateia üst bölümleri; Malus sylvestris yaprakları; Plantago major yaprakları; Tilia tomentosa çiçek ve bırahteleri demlenerek bal ile birlikte içilerek rahim bozuklukları ve çocukların yatak ıslatmaları vakalarında kullanılır.
Dikkat
Yüksek dozu zehirlidir.
Bilgi
Metalleri parlatmak ve temizlemek için kullanılır.
Fotoğrafları
Görüşünüzü Yazın