Iris suaveolens (Bodur süsen)

Tanımı

8 ila 15 cm büyüyebilen bir bitkidir. Rizom kalın, kısa ve 1 ila 2 cm uzunluğundadır. Yapraklar orak biçimli ve her dem yeşildir. Bunlar mavi yeşil, grimsi renkte olup 7 ila 22 cm uzunluğunda ve 0,4 ila 1 cm genişliğindedir. Gövde ince ve basit olup iki adet yeşil, mızraksı sıpataya sahiptir. Bu 2,5 ila 8 cm uzunluğundadır ve çiçekler solduktan sonra bile yeşil kalır. Gövde 1 ila 2 arası çiçek taşır, bunlar kokulu, 4,5 ila 5,5 cm çapında ve sarı ya da mor renklidir, ancak sarı renkli formlar daha yaygındır. Meyve kapsül formundadır. Tohumlar kırmızımsı kahverengi ve neredeyse küreseldir. Balgam ve idrar söktürücüdür. Çocuklarda diş çıkarma zamanında başvurulmuştur. Kök ve yapraklar zehirlidir. Yutulması mide ağrısı ve kusmaya neden olabilir. Temas halinde ciltte tahrişe neden olmaktadır. Dilimizde bodur süsen adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri

Iris suaveolens doğal olarak doğu Avrupa ve Türkiye’de yayılış gösterir. Yol kenarı, çalılık ve ormanlık alanlarda görülmektedir. Umumiyetle mart ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır. Bitkiyi 100 ila 1400 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Harita | Sinonimler | Herbaryum

Etimoloji

Cins adını Iris’ten almıştır. Hesiodos, Iris’in gökkuşağını simgelediğini, bu nedenle yer ile gök ya da diğer bir deyişle tanrılar ile insanların arasında bir köprü görevi gördüğünü kaydetmektedir. Doğallıkla Iris, tıpkı Hermes gibi tanrıların habercisidir. Çoğunlukla Hera’nın sürdüğü at arabasının arkasında oturur bir biçimde resmedilmiş olan İris, birçok primitif kavimde görülen, gökkuşağının cennetle yeryüzü arasında bir iletişim görevi üstlendiği yönündeki inanışın kişiselleştirilmiş halidir. Çiçeklerinin yoğun renk varyasyonuna sahip olması nedeniyle gökkuşağı ile ilişkilendirmiştir. Epitet Latince hoş kokulu anlamına gelir ve bu bağlamda türün belirgin kokusuna işaret eder.