Iris (Süsen)

Özet

Iris (Süsen) gösterişli çiçekleri nedeniyle popüler süs bitkilerinin yanı sıra kültürel değere sahip türleri de barındıran bir cinstir.

Hiyerarşi

Plantae

Bitkiler

Asparagales

Kuşkonmaz takımı

Iridaceae

Süsengiller

Tanımı

Iris (Süsen) rizomlu ya da soğanlı çok yıllık otlardan oluşan bir cinstir. Gövde belirsiz ya da iyi gelişmiştir. Çiçekli gövdeler basit ya da dallı, dik, katı ya da içi boş, silindirik ya da hafifçe düzleştirilmiştir. Yapraklar çoğunlukla tabanda, 3 ila 10 adet, düz, kılıç biçiminde, dört köşeli ya da silindiriktir. Gövdede yaprak yoktur ya da en çok 4 adettir. Bunlar genellikle tabandaki yapraklara benzer. Çiçek durumu yelpazemsi, tek ya da daha çok çiçekli ve sıpata benzeridir. Çiçeklerin ömrü 1 ila 4 gündür, bunlar saplı ya da sapsız ve zaman zaman hafifçe kokuludurlar. Çiçek örtüsü beyaz, sarı, bronz, kahverengi, bakır, kırmızı, mavi ya da mor gibi geniş bir renk skalasına sahiptir. Meyve kapsül formundadır. Tohumlar 4 ila 20 adet, koyu kahverengi, zarsı ve pürüzsüz ya da mantarımsıdır.

Bazı türlerin rizomlarına parfümeride başvurulmaktadır. Bunlar ayrıca sakinleştirici ve bebeklerde diş çıkarmaya yardımcı olarak kullanılmaktadır. Cins kuzey yarımküreye özgüdür ancak süs bitkisi değeri nedeniyle günümüzde güney yarımküreye de yayılmıştır. [Harita, Sinonimler, Türler]

Etimoloji

Cins adını Iris’ten almıştır. Hesiodos, Iris’in gökkuşağını simgelediğini, bu nedenle yer ile gök ya da diğer bir deyişle tanrılar ile insanların arasında bir köprü görevi gördüğünü kaydetmektedir. Doğallıkla Iris, tıpkı Hermes gibi tanrıların habercisidir. Çoğunlukla Hera’nın sürdüğü at arabasının arkasında oturur bir biçimde resmedilmiş olan İris, birçok primitif kavimde görülen, gökkuşağının cennetle yeryüzü arasında bir iletişim görevi üstlendiği yönündeki inanışın kişiselleştirilmiş halidir. Çiçeklerinin yoğun renk varyasyonuna sahip olması nedeniyle gökkuşağı ile ilişkilendirmiştir.

Tarihi

Türkiye’de süsen çiçekleri sıklıkla mezarlara (Çoğunlukla Iris germanica) dikilir. Antik Yunanda tanrıların habercisi olan Iris’in vefat etmiş kadınların ruhlarına öteki dünyada rehberlik ettiğine inanılır ve bu nedenle özellikle hanımların mezarlarına dikilirdi. Juno’nun sembolüdür. Bitki duygusuzluğu simgeler.

Kocaeli’ndeki türler

Iris × hollandica

Iris × hollandica

Hollanda süseni

Iris sintenisii

Iris sintenisii

Çatal süsen

Iris suaveolens

Iris suaveolens

Bodur süsen

Iris florentina

Iris florentina

Ak süsen

Iris pseudacorus

Iris pseudacorus

Bataklık süseni

Iris × germanica

Iris × germanica

Gök süsen