Ornithogalum umbellatum (Sunbala)

Ornithogalum umbellatum (Sunbala), Kuşkonmazgiller ailesine bağlı Akyıldız cinsinden genellikle 10 ila 30 cm büyüyebilen bir bitkidir.

Tanımı#

Soğanı, yumurtamsı, zarsı gömlekli, 15 ila 25 mm uzunluğunda ve 18 ila 32 mm çapındadır. 6 ila 10 arası yaprak barındırır. Bu yapraklar şeritsi, üst yüzeyleri beyaz çizgili, 30 cm uzunluğunda ve 8 mm genişliğindedir. Sıkapa 10 ila 30 cm uzunluğundadır. Çiçekler yalancı şemsiye halindedir ve genellikle 6 ila 20 arası çiçek görülmektedir. Çiçekler beyazdır ve arka yüzlerinde yeşil bir şerit vardır. Meyve dikdörtgensi-yumurtamsı bir kapsüldür. Tohumlar siyah renklidir. Soğanın yanında çok sayıda soğancık üretmesi nedeniyle agresif bir yayılmacıdır. Taç yapraklar genellikle öğle saatlerinde açılmakta ve hava karardığında ya da kapalı olduğunda kapalı kalmaktadır. Dilimizde sunbala ve adi tükürük otu adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak doğu Avrupa ve kuzey Afrika’da yayılış gösterir. Orman açıklıkları, tarla ve çayırlarda görülen bitki umumiyetle mart ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1400 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Antik Yunanca kuş sütü anlamına gelir. Olasılıkla çiçeklerin saf beyaz rengine işaret eder. Bazı türlerde ise çiçekler kuş pisliğini andırır. Epitet Latince şemsiye gibi anlamına gelir ve açık bir şekilde çiçek kurulunun yapısına işaret eder. İkili adlandırma öncesi adı “Ornithogalum umbellatum medium angustifolium”dur. Zehirlenme belirtileri arasında aşırı tükürük salgılanması da vardır, tükürük otu yaygın adının bununla ilgisi olabilir.

Kullanımı#

Soğanı pişirilerek tüketilmektedir ancak soğanın zehirli olması nedeniyle bundan uzak durulması tavsiye edilmiştir. Soğanından homeopatik ilacı elde edilmiştir. Bazı kanser türlerinin tedavisinde yararlıdır.

Temas halinde bazı hassas insanlarda dermatite neden olabilir. Özellikle soğanı ve yaprakları insanlar ve hayvanlar için zehirlidir. Zehirlenme belirtileri kusma, aşırı tükürük salgılama, kusma, ishal ve nefes darlığıdır.

İki karış boyunda, çiçeklerin dış kısmı yeşilimsi, iç kısmı ise süt beyazı renktedir. Çörekotu gibi ekmekle pişirilmiştir. Kökü soğana benzer, çiğ, haşlanmış ya da fırınlanmış halde tüketilir. DI 2-144.