Özet
Euphorbia amygdaloides subsp. robbiae (Has zerana) genelde ormanlık alanlara görülen endemik bir bitkidir.
Hiyerarşi
Tanımı
Euphorbia amygdaloides subsp. robbiae (Has zerana) yaygın rizomları olan çok yıllık bir bitkidir. Çiçek açan gövdeler iki yıllık olup 80 cm büyüyebilir. Gövde yaprakları ilk yıl sürgünlerinde kısaca saplı, ters mızraksı ila yumurtamsı-ters mızraksı ya da eliptik, 4 ila 11 cm uzunluğunda, 0,7 ila 2,7 cm genişliğinde, ucu küt ya da neredeyse sivri, tabana doğru daralıcı, düz kenarlı ve rozet halindedir. İkinci yıl sürgünlerinin gövde ve ışınsal yaprakları sapsız, dikdörtgensi ya da eliptik ila neredeyse dairesel, 1 ila 2 cm uzunluğunda, 0,3 ila 1,5 cm genişliğinde, küt uçlu ve tabanda yuvarlaktır. Kollar 5 ila 8 adet, koltuksal kollar ise 3 ila 16 adettir. Meyve üç loblu, 3,5 mm çapında ve pürüzsüzdür. Tohum yumurtamsı, 2 mm uzunluğunda, pürüzsüz ve koyu gri renklidir. Bitki yaygın olarak rizomlu; gövde yaprakları derimsi, parlak ve neredeyse çıplaktır.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Kuzeybatı Türkiye’de yayılış gösterir ancak günümüzde İngiltere’de de doğallaşmıştır. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Çalılık, ormanlık alan ve dere kenarında görülen bitki umumiyetle mart ve ağustos ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi 100 ila 1600 metreye kadar olan rakımlarda Derince ve İzmit ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adları
Dilimizde has zerana adı ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins Euphorbus’a adanmıştır. Antonius Musa’nın kardeşidir ve Moritanya kralı Juba’nın hekimidir. Atlas dağlarında keşfettiği bir sukulent türünün laksatif etkilerini yazmış, bu nedenle kral tarafından bu sütleğene onun adı verilmiştir. Tür adı Antik Yunanca Amygdalus gibi anlamına gelir. Kastedilen Prunus dulcis (badem) olmalı ancak hiçbir şekilde açık bir benzerlik söz konusu değildir. Beri taraftan tür oldukça erken dönemde (mart) çiçek açmaya başlar, badem ağaçları da mart ayında çiçeklenir. Türün badem kokusuna sahip olmasına da işaret ediliyor olabilir ancak biz bu kokuyu alamadık. Alttür adı ise 23 Mayıs 1829 – 1912 tarihleri arasında yaşamış İngiliz bitki bilimci Mary Anne Robb‘a adanmıştır. Bitkiyi ilk defa o 1891 yılında İstanbul’da toplamıştır.
Tıp
Çiçek sapları kaynatılarak yaraları ve uyuzları yıkamada kullanılmıştır.
Dikkat
Sütlü özsuyu zehirlidir ve ciltle teması halinde iritasyona neden olabileceği rapor edilmiştir. Bunun yanında yutulması halinde çeşitli rahatsızlıklara neden olabilir.
Fotoğrafları
