Özet
Eryngium creticum (Göz dikeni) özellikle taban yaprakları tüketilen, ayrıca kök ve yaprakları tıbbi olarak kullanılan bir bitkidir.
Hiyerarşi
Tanımı
Eryngium creticum (Göz dikeni) çoğunlukla 20 ila 60 cm büyüyebilen bir bitkidir. Gövde dik ve çok dallıdır. Yapraklar almaşlı dizilişlidir. Genelde çiçeklenme zamanı dıştaki taban yaprakları solar. Gövde yaprakları sapsızdır. Çiçek kurulu on beşin üzerinde çiçek taşır. Bırahte 5 adet ve şeritsi bizsidir. İkincil bırahteler geniş ve sert olup tamamı yukarıda üç ince uçludur ve bunlar çiçekleri aşar. Çiçek durumu geniş, defalarca çatalsı ve en uçtaki dallar uzundur. Çanak yapraklar geniş ve küt uçlu, zaman zaman kesik ve hatta derin girintilidir. Taç yapraklar hayli dar ve dikdörtgensidir. Çiçek başı küçük olup en çok 10 mm uzunluğundadır. Çiçekler açık mavi veya beyaz renkli ve erseliktir. Meyve 3 mm uzunluğundadır. Bilhassa geçirgen toprağı ve güneşli bölgeleri tercih eder. Tohumlar 20 derecede azami üç ay içinde çimlenir.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Balkanlar, Türkiye ve Ortadoğu’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Çalılık, makilik ve tarlalarda görülen bitki genellikle temmuz ve eylül ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 800 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde yaygın olarak gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adı
Dilimizde göz dikeni adı ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Antik Yunanca boğadikeni anlamına gelir. Kelime Antik Yunanca kirpi kelimesinden gelir ve bu bağlamda bitkilerin dikenli yapısına işaret eder. Diğer bir seçenek ise yine Antik Yunanca geviş getirmek anlamına geldiği yönündedir. Bu da bitkilerin hayvanlarda gaz giderici özelliğine işaret etmektedir. Tür adı Latince Girit anlamına gelir. Jean-Baptiste Lamarck’ın özgün tanımında yer alan “Cette espéce croit naturellement dans l’Isle de Candie” ifadesi türün yayılış alanına işaret etmektedir. Kandiye, Girit adasının Fransızca karşılığıdır.
Gıda
Genç taban yaprakları pişirilerek tüketilmektedir.
Tıp
Yılan ısırığına karşı antidot olarak kullanılmıştır. Saplarından öksürük giderici çay yapılmaktadır, ayrıca bu böbrek iltihabı tedavisinde de kullanılmıştır. Bunun yanında akrep sokması ile hipoglisemi tedavisinde önerilmiştir. Kök ve yapraklara anemi, su toplama ve kolik şikayetlerinde hafifletici olarak başvurulmuştur.
Bilgi
Nazardan korunmak için evlerin kapısına asılmıştır.
Fotoğrafları
