Verbascum (Sığırkuyruğu)
Verbascum (Sığırkuyruğu) cinsinin gen merkezi Türkiye’dir ve toplam tür sayısının yarıya yakını ülkemize özgüdür.
Verbascum (Sığırkuyruğu) tek, iki ya da çok yıllık otlardan oluşan bir cinstir. Gövdeler karedir. Yapraklar genellikle basit, karşılıklı dizilişli, tabanda rozet halinde, düz ve 3 derin teleksidir. Çiçek durumu terminal başak, bileşik salkım ya da talkım halindedir. Çanak beş lobludur. Taç genellikle sarı, nadiren mor ya da beyaz renkli, tüp kısa, aya tabaksı, lob beş adet ve ışınsaldır. Ercikler dört ya da beş adet, iplikçikler genellikle yünlü, başçıklar tek bölümlü, öndeki başçıklar şeritsi dikdörtgensi ya da böbreksi ve arkadaki başçıklar böbreksidir. Yumurtalık iki bölümlü, kapsül küresel ya da yumurtamsı ve perdelidir. Tohumlar çok sayıda, konik silindirik ve 6 ila 8 çıkıntılıdır. Cins Avrasya ve Afrika’ya özgüdür ancak günümüzde dünyanın büyük bölümüne dağılmıştır.
Cins adı Latince sakallı anlamına gelir. Cinse bağlı birçok türde uzun ve yoğun tüyler görülür.
İki ana türü vardır. Biri beyaz, diğeri de koyu renklidir ve beyaz erkek ile dişi olarak ayrılır. Dişinin yaprakları lahana yapraklarına benzer, geniş ve beyaz tüylüdür. Gövde bir arşından daha uzun ve tüylüdür. Çiçekler beyaz ya da sarı renklidir. Tohum siyah renklidir. Kök uzun ve parmak kalınlığındadır. Ovalarda yetişir. Erkek olanın da yaprakları beyaz tüylüdür, ancak bunlar uzun ve dardır. Koyu olana gelince, yaprakları daha koyu ve daha geniş olması dışında beyaza benzer. Bir de yabani sığırkuyruğu vardır, bunun yaprakları da adaçayı yapraklarına benzer. Marrubium’da olduğu gibi sürgünlerinin her yerinde sarı renkli çiçekler açar.
Kısa boylu başka bir tür daha vardır ve yaprakları yuvarlaktır. Bir diğerinin yaprakları üç ya da dört adet olup küçüktür ve lamba fitillerinde kullanılır. İlk ikisinin kökü büzücüdür ve ishal olanlara şarapla birlikte verilir. Kaynatılması fıtık, spazm, çürük ve öksürüklere faydalıdır. Bunun yanında gargara yapıldığında diş ağrısını giderir. Ayrıca çiçekleri saç boyası olarak kullanılır ve konulduğu yere hamamböceklerini çeker. Yaprakları suda kaynatılarak göz şişliği ve iltihabına uygulanır. Bal ya da şarapla kangrenli yaralara sarılır. Sirke ile yaraları iyileştirir ve akrep tarafından sokulanlara yardımcı olur. Dişinin yapraklarının incirin arasına konulması halinde onların bozulmasını engellediği söylenir. Diğer yandan yabani olanın yaprakları yara bandı olarak kullanılır. DI 4-103.
