Trachycarpus fortunei (Yelpaze palmiyesi)

Trachycarpus fortunei (Yelpaze palmiyesi), Palmiyegiller ailesine bağlı Yelpazepalmiyesi cinsinden genellikle 12 ila 20 metre büyüyebilen bir bitkidir.

Tanımı#

Gövde tektir ve 15 ila 30 cm çapa ulaşmaktadır. Gövde, önceki yıllara ait yaprak tabanlarının kılıfları ile örtülüdür. Yapraklar uzun saplı ve 1,5 ila 2 metre uzunluğundadır. Yaprak sapı 60 ila 100 cm uzunluğunda ve iki sıra küçük dikenlerin dışında çıplaktır. Yaprakçıklar en çok 90 cm uzunluğundadır. Erkek çiçekler sarı, dişi çiçekler yeşilimsidir ve bunlar 2 ila 4 mm çapındadır. Çiçek kurulu dallıdır ve 1 metreye ulaşmaktadır. Meyve mavi ya da sarı renkli, böbrek biçiminde ve 10 ila 12 mm uzunluğundadır. Erkek ve dişi çiçekler farklı bireylerde görülmektedir. Dilimizde yelpaze palmiyesi adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Trachycarpus fortunei doğal olarak Çin, Japonya, Hindistan ve Myanmar’da yayılış göstermektedir. Ancak peyzaj bitkisi olarak başta Avrupa olmak üzere dünyanın büyük bölümüne yayılmıştır. İl genelinde peyzajlara dikilmiş örnekleri görülen bitki umumiyetle mart ve haziran ayları arasında çiçek açmaktadır. Bitkiyi deniz seviyesinden 400 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Antik Yunanca sert meyveli anlamına gelir ve bu bağlamda meyvelerin düzensiz biçimlerine işaret eder. Tür 16 Eylül 1812 – 13 Nisan 1880 tarihleri arasında yaşamış İskoç bitki bilimci Robert Fortune‘a adanmıştır. Türü 1849 yılında Chusan’dan Kew’e getirmiştir.

Kullanımı#

Bilhassa genç yaprak sürgünleri ile çiçekler pişirilerek tüketilmektedir. Yaprak kılıfı lifleri ip, çuval ve kumaş yapımında kullanılmış, bunun yanında yapraklarından şapka ve yelpaze olarak da faydalanılmıştır. Çiçekler ve tohumlar büzücü ve hemostatiktir. Kök ve meyvesi kaynatılarak doğum kontrol elemanı olarak kullanılmıştır. İpeksi tüylerinin külleri hemostatiktir. Ayrıca kaynar su ile karıştırılarak kanlı tükürme, burun kanaması, kan kusma, dışkıda kan, adet dışı kanama, bel soğukluğu ve diğer zührevi hastalıkların tedavisinde başvurulmuştur.