Scrophularia nodosa (Tavuk sıracası)

Scrophularia nodosa (Tavuk sıracası), Sıracaotugiller ailesine bağlı Sıracaotu cinsinden genellikle 40 ila 150 cm büyüyebilen çok yıllık bir bitkidir. Dilimizde adi sıraca otu ve tavuk sıracası adları ile bilinmektedir.

Tanımı#

Gövde morumsu ve dört köşelidir. Yumurta biçiminde kenarları olan testere dişli yaprakları vardır. Yapraklar mor damarlı ve kısaca saplıdır. Yaprak ayası yumurtamsı, 6 ila 13 cm uzunluğunda ve 3 ila 7 cm genişliğinde, tabanı kesik ila yüreksi ve kenarları testere dişlidir. Çiçek kurulu 5 ila 10 arası sayıda çiçek bulundurur. Çanak lobları yumurtamsı ve çıplaktır. Tacın üst lobları mor, alt lobları yeşilimsi mor ila sarımsı renklidir. Çiçekler erseliktir. Kapsül oval ve tepede sivridir.

Gözlem bilgileri#

Scrophularia nodosa doğal olarak Avrasya’da yayılış gösterir ancak günümüzde Amerika’ya da dağılmıştır. Dere kıyısı, çayır ve makiliklerde görülen bitki umumiyetle haziran ve ağustos ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi 200 ila 1600 metreye kadar olan rakımlarda Kartepe ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Latince sıraca anlamına gelir. Cinsin sıraca hastalığını tedavi etmek amacı ile kullanılmasına işaret eder. Epitet Latince budaklı anlamına gelir. İkili adlandırma öncesi adı “Scrophularia nodosa foetida”dır.

Kullanımı#

Kökü pişirilerek tüketilebilir. Çiçeklerin boğaza benzemesi nedeniyle sıraca gibi boğaz rahatsızlıklarına iyi geleceğine inanılır. Değiştirici, ağrı kesici, iltihap giderici, idrar söktürücü, müshil ve uyarıcıdır. Çeşitli cilt sorunlarının (egzama, sedef, kaşıntı, vb.) tedavisinde kullanılmıştır. Ayrıca demlenerek burkulma, şişlik, yanık ve iltihaplara uygulanır. Bunun yanında kökü parazit düşürücüdür. Kalp hastalığı olanlar uzak durmalıdır.