Colchicum bivonae (Öksüz oğlan)

Tanımı

Kormusu dik, yumurtamsı ila yarı küresel, 2,5 ila 6 cm uzunluğunda ve 2,5 ila 4 cm genişliğindedir. Dış gölek kağıtsı ve koyu kahverengidir. Çiçek ve yapraklar farklı zamanlarda görülür. Yapraklar 4 ila 11 arası sayıda, neredeyse dik, dilsi ila şeritsi mızraksı, 20 ila 30 cm uzunluğunda ve 2 ila 3 cm genişliğinde, tepede yuvarlak ya da küttür. Çiçekler 1 ila 4 arası sayıda ve çan biçimlidir. Çiçek örtüsü gül mor renklidir. İplikçik beyaz ila sarı renkli, 1 ila 3 cm uzunluğundadır. Başçık mor ila kahverengi renklidir. Kapsül 3,5 ila 4 cm uzunluğunda ve 2 ila 2,5 cm genişliğinde, dikdörtgensi ve kahverengidir. Tohumlar küresel ve kahverengidir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak doğu Akdeniz havzasında yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Alpin çayırlar, kayalık yamaçlar ve orman açıklıklarında görülür. Başiskele ilçesinde gözlemlenmiştir. Ağustos ve kasım ayları arasında çiçek açar. 200 ila 1300 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Dikkat

Bütün parçaları, özellikle soğanı zehirlidir. Kusmaya, şiddetli ishale, mide ve bağırsakta ciddi inflamasyon ve ölüme neden olabilir. Kormus bazı insanlarda deri alerjisine neden olabilir.

Etimoloji

Cins adını Kolhis kralı Aetes’in kızı Midia’dan alır. Bitkiler konusunda oldukça bilgili olan Midia, aynı zamanda bitkilerden elde edilen zehirler konusunda da yetenekliydi. Bahçesinde çöpleme, zakkum, güzelavratotu, baldıran ve yüksükotu gibi çeşitli zehirli bitkileri yetiştirmekteydi. Afrodit’in isteği ile maceralarında Jason’a eşlik eden Midia, acı çiğdem kökünden elde ettiği bir iksir ile Jason’un uzuvlarını ve silahlarını ovarak, O’nun cesaret ve güç gerektiren görevleri yerine getirmesini sağlamıştır. Ancak kendinden daha genç bir kadın yüzünden Jason tarafından terk edilince hem o kadını hem de çocuklarını acı çiğdem bitkisinden elde ettiği zehirle öldürür. Dioscorides bitkilerin Colchis’de yaygın olarak görüldüğünü ve bu nedenle bu adı aldıklarını yazar. Tür 24 Ekim 1778 – 7 Temmuz 1837 tarihleri arasında yaşamış İtalyan bitki bilimci Antonino de Bivona-Bernardi’ye adanmıştır. İtalya florası ile ilgili kapsamlı yayınlar kaleme almıştır ve L’Iride (Süsen) dergisinin kurucusudur.

Türkçe adları

Dilimizde öksüzoğlan adı ile bilinmektedir.

Fotoğrafları

© Doğan, Hüseyin (2022). Kocaeli Bitkileri.