Özet
Orchis provincialis (Katrancık) genelde ormanlık alanların sınırlarında görülen ve bahar aylarında çiçek açan bir orkide türüdür.
Hiyerarşi
Tanımı
Orchis provincialis (Katrancık) 15 ila 35 cm büyüyebilen bir bitkidir. Çiçekleme zamanı yumru iki adet olup yumurtamsı ila elipsoittir. Tabandaki 4 ya da 5 arası sayıdaki yaprak dikdörtgensi mızraksı, rozet biçiminde, 8 cm uzunluğunda, 1 ila 2 cm genişliğinde, yeşil renkli ve morumsu kahverengi lekelerle bezelidir. Gövde yaprakları gövdeyi sarar ve sarımsı mızraksı bırahtelere sahiptirler. Çiçekler yumurtalık ile aynı uzunlukta olan zarımsı bırahtelerin köşelerinden çıkar. Çiçek kurulu 5 ila 30 arası çiçekten oluşur. Bunlar krem beyazı ya da soluk sarı renklidir ve pembe ya da mor lekeler barındırırlar. Yanal çanak yapraklar yumurtamsı ve dik, merkez çanak yaprak ise hafifçe ileriye yaslanmıştır. Dudak üç lobludur, merkez lobda turuncu ila mor arası noktalar bulunur. Beyaz renkli mahmuz silindirik, 12 ila 19 mm uzunluğunda, yukarı doğru kıvrık ve yumurtalıktan uzundur. Pollinia kahverengimsi ila kırmızımsı renklidir.
Bu bitkinin ilimizde görüldüğü yerlerde genelde piknik faaliyetleri görülmektedir ve bu nedenle insan baskısı altındadır. Ayrıca birey sayısı da hayli düşüktür.
Gözlem bilgileri
Avrupa’dan Kafkasya’ya kadar olan bölgede doğal olarak yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Ormanlık alanlara yakın çayırlarda görülen bitki umumiyetle nisan ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1300 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ve Gebze ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adı
Dilimizde katrancık adı ile bilinmektedir.
Etimoloji
Yunanca testis anlamına gelir. Bitkilerin yumru biçimine atıftır. Adını bir satir (yarı keçi yarı insan formunda olan mitolojik varlık) ve bir nimfin oğlu olan Orchis’ten (ὄρχις) almaktadır. Bacchus festivalinde bir rahibeye tecavüze yeltenen Orchis, vahşi hayvanlar tarafından parçalanmış ve orkideye dönüşmüştür. Romalılar satirlerin orkide ile beslendiğini düşünür ve bu nedenle bu bitkilere satyrion derlerdi. Tür adı Latince Provence, Fransa anlamına gelir ve açık bir şekilde türün tip yerine işaret eder.
Fotoğrafları
