Özet
Ophrys sphegodes (Tavşan salebi) genelde nemli çayırlarda görülen ve bahar aylarında çiçek açan bir orkide türüdür.
Hiyerarşi
Tanımı
Ophrys sphegodes (Tavşan salebi) 20 ila 60 cm büyüyebilen bir bitkidir. Yapraklar 4 ila 6 arası sayıda, tabanda küme halinde, en alttaki yumurtamsı ve en üstteki genişçe mızraksıdır. Çiçek durumu 2 ila 15 arası çiçek taşır. Çanak yapraklar yeşil ya da zeytin yeşili renkli, ara sıra menekşe ila morumsu kahverengi bezeli, yumurtamsı ila mızraksı dikdörtgensi, 7 ila 19 mm uzunluğunda ve 3 ila 9 mm genişliğindedir. Sırt çanak yaprağı neredeyse düz, içe doğru kavisli ve tabandan geriye kıvrıktır. Taç yapraklar mızraksı ya da dilsi, sarımsı yeşil ya da kahverengimsi, sıklıkla çanak yapraklardan daha koyu renkli, 4 ila 13 mm uzunluğunda, 1.5 ila 7 mm genişliğinde, kenarları dalgalı ve çıplak ila havlıdır. Dudak kahverengi zemin renkli, genellikle açık kahverengi ila sarıya veya sarımsı yeşil, daha az sıklıkla kırmızımsı kahverengi kenarlı, belirgin gümüş mavi renkli ve H harfine benzer bir şekil barındırır. Sütun sivri uçludur ve tabana doğru daralmaz.
Anahtar
Aç
1. 10-40 cm ya da daha uzun ve ince; çanak yapraklar yeşil (ila beyaz); taç yapraklar çıplak ya da kenarları ince tüylü; dudak orta kahverengi (bazen dar sarı kenarlı), düz ila biraz kubbemsi, düz ila ortaya yakın sığca üç loblu, 10-16 mm, sırttaki çanak yapraktan daha uzun, sivri uçlu ve yan kenarları dudak tabanına doğru oldukça uzun tüylü; yumru eğer varsa dudak kenarından izole olmuş ve nadiren stigmatik boşluğun 1/4’ünden daha büyük; ayna genellikle H şeklinde ve belirgin geniş bantlarla dudak tabanına bağlanmıştır subsp. sphegodes
1. 15-70 cm; yanal çanak yapraklar genellikle yeşil ve kırmızı-kahverengi olmak üzere iki renkli; dudak düz ila sığca üç loblu, 9-20 mm, yuvarlak ila kısa sipsivri terminal uçlu, tabanda yuvarlak ila kesik, yanal kenarlar neredeyse çıplak ila boyunca kısa tüylü; yumrular belirgin, eğikçe koniksi, stigmatik boşluğun en az yarısı kadar büyük; ayna H şeklinde ya da iki paralel şeritli subsp. mammosa
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Avrupa ve Ortadoğu’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Nemli çayırlar, makilik alanlar ve sulak alanların kenarında görülen bitki umumiyetle mart ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 400 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adı
Dilimizde tavşan salebi adı ile bilinmektedir.
Etimoloji
Yunanca kaş anlamına gelir. Çiçeklerin kenarları belirgin biçimde tüylüdür. Diğer görüş ise Roma uygarlığında kadınların kaşlarını karartmak için bu bitkileri kullanmaları ile ilgilidir. Plinius, bitkileri Roma’da kadınların kaşlarını karartmak için kullandıklarını yazar. Tür adı Antik Yunanca yabanarısına benziyor anlamına gelir. Türün çiçek yapısının zarkanatlı cinsi olan Sphex cinsini andırmasına işaret eder.
Bilgi
Kumlu ve kuru toprakları tercih eden madenci arı (Andrena nigroaenea) tarafından tozlanır. Bitki tozlaşma için dişi madenci arıların kokusuna taklit eder ve böylece erkekleri kendine çeker.
Fotoğrafları
