Calendula arvensis (Öküzgözü)

Calendula arvensis (Öküzgözü), Papatyagiller ailesine bağlı Aynısefa cinsinden genellikle 15 ila 50 cm büyüyebilen tek yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Gövde çok dallı, dik ila yayılıcıdır. Yapraklar 3 ila 8 cm uzunluğunda, 4 ila 15 mm genişliğinde, dikdörtgensi, mızraksı, darca ters yumurtamsı ve gövde tüylüdür. Çiçek durumu sapı 3 ila 5 cm uzunluğundadır. Çiçek başları 1 ila 2 cm genişliğinde ve tektir. Dilsi çiçekler parlak sarı ile turuncuya yakın renktedir. Kapçıklar kayıksı, gagalı ya da halkalı olmak üzere üç farklı biçimde olabilir ve bu biçimler bitkinin tohum dağıtma stratejisine hizmet eder. Dilimizde portakal nergisi, altıncık, öküzgözü, ölü çiçeği ve şamdan çiçeği adları ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak Avrupa’da yayılış gösterir ancak günümüzde dünyanın büyük bölümüne dağılmıştır. Agresif bir istilacıdır. Tahrip edilmiş araziler, tarlalar ve yol kenarında görülen bitki umumiyetle ocak ve haziran ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Latince ayın ilk günü anlamında gelir. Bitkilerin yılın büyük bölümünde çiçekli olmalarına işaret eder. Özellikle Calendula arvensis, ocak ayında çiçek açmaya başlar ve en erken çiçek açan bitkilerdendir. Epitet Latince ekili alan anlamına gelir ve açık bir şekilde türün genelde tarla kenarlarında görülmesine işaret eder. Özgün tanımda bu “Habitat in Europae arvis” olarak belirtilmiştir.

Kullanımı#

Genç yaprak ve sürgünler çiğ ya da pişirilerek tüketilmektedir. Yapraklar mineral ve vitamin bakımından zengindir. Ayrıca kömeçlerden turşu yapılmaktadır. Yapraklar terleticidir. Çiçekler spazm çözücü, adet kanaması kolaylaştırıcı ve uyarıcıdır. Harici olarak cilt sorunları, ısırıklar, sokmalar, burkulmalar, yaralar, göz ağrısı ve varisler için kullanılmıştır. Kronik enfeksiyon ve ateş tedavisinde temizleyici etkisi vardır. Bunun yanında bütün bitki iltihap azaltıcı, antiseptik, spazm çözücü, yara iyileştirici, büzücü, müshil, safra söktürücü ve terleticidir.