Gleditsia triacanthos (Gladiçya)

Gleditsia triacanthos (Gladiçya), Baklagiller ailesine bağlı Gılediçya cinsinden genellikle 10 ila 30 metre büyüyebilen bir ağaçtır.

Tanımı#

Kabuk grimsi siyah renkli ve 1 ila 2 cm kalınlığındadır. Dalcıklar koyu kahverengi, sert, hafifçe oluklu ve küçük dairesel kovucukludur. Dikenler koyu kahverengi, hafifçe düz, sağlam, sıklıkla dallanmış ve 2,5 ila 10 cm uzunluğundadır. Yapraklar yaşlı ağaçlarda teleksi bileşik, genç ağaçlarda ise iki teleksi bileşiktir. Yaprakçıklar 1,5 ila 2,5 cm uzunluğunda ve parlak yeşil renklidir. Bunlar sonbaharda sarı rengine döner. Çiçekler yaprak koltuklarının tabanından kümeler halinde çıkar, krem renklidirler ve güçlü bir kokuları vardır. Meyve sıkıştırılmış, kayış biçiminde, 15 ila 20 cm uzunluğunda, koyu kahverengi ve cılız tüylüdür. Tohum çok sayıda, sıkıştırılmış, yumurtamsı ya da eliptik ve 8 mm uzunluğundadır. Dilimizde gladiçya, amerikan gladiçyası ve diken çalısı adları ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak Kuzey Amerika’da yayılış gösterir ancak peyzaj bitkisi değeri nedeniyle dünyanın büyük bölümünde doğallaşmıştır. Yol kenarı, parka ve bahçelerde görülen bitki umumiyetle mayıs ve temmuz ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 900 metreye kadar olan rakımlarda igenelinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins 5 Şubat 1714 – 5 Ekim 1786 tarihleri arasında yaşamış Alman bitki bilimci Johann Gottlieb Gleditsch’a adanmıştır. Bitki cinselliği ve bitkilerde üreme alanlarında yaptığı öncü çalışmaları ile bilinmektedir. Epitet Antik Yunanca üç dikenli anlamına gelir. Türün gövde ve dallarında görülen dikenlere işaret eder. İkili adlandırma öncesi adı “Acacia americana, abruae folio, triacanthos”tur.

Kullanımı#

Tohumları çiğ ya da pişirilerek tüketilmektedir. Erken dönemde tohumlarının tadı bezelyeyi andırır. Bunların %30’u şekerdir. Genç tohumlar çiğ bezelye tadındadır. Meyvelerin iç kısmı tatlıdır ve özellikle çok sayıda otçul hayvan tarafından yenilmektedir. Bunun yanında tohumlar kavrularak kahve olarak içilmektedir. Meyvesi; hazımsızlık, kızamık, nezle tedavisi için çay halinde tüketilmiştir. Meyvesinin suyu antiseptiktir. Ayrıca çocuk şikayetleri için antidottur. Kabuğu demlenerek dispepsi tedavisinde kullanılmıştır. Ayrıca boğmaca, kızamık, çiçek hastalığı tedavisinde de kullanılmıştır.