Özet
Centaurea solstitialis (Çakırdikeni) özellikle işlenmemiş arazilerde görülen ve yaz aylarında çiçek açan bir bitkidir.
Hiyerarşi
Tanımı
Centaurea solstitialis (Çakırdikeni) genellikle 15 ila 60 cm kadar büyüyebilen bir bitkidir. Vejetatif evrede dikensiz yapraklardan bir rozet oluşturur. Yaza doğru çok sayıda sarı çiçek ve dikenli çiçek başı barındıran bir sap üretir. Taban ve alt yapraklar genellikle çiçeklenme zamanı kurumuş olur, bunlar lirsi ila derin teleksi ve 3 ila 4 arası yanal bölümlüdür. Orta ve üst yapraklar mızraksı ya da şeritsi mızraksı, kenarları loblu, dişli ya da düzdür. Çiçekler sarı ya da pembe renklidir. Kapçık 2 ila 3 mm uzunluğunda ve siyahımsıdır. Sorguç görülmez. Yazın sonuna doğru ölür. Tohumlar eylül ve ekim arasında olgunlaşır. Bazı bölgelerdeki yerli bitkilerin üzerinde birçok olumsuz etkileri olmuş ve biyoçeşitliliğe zarar vermiştir. Yayılma gücü, rekabet yeteneği ve otçul hayvanların azlığı bu bitkinin istilasının büyümesini tetiklemiştir.
Gözlem bilgileri
Avrasya orijinlidir ancak dünya geneline yayılmıştır. Avrasya’da ekosistemin dengeli bir parçası iken geri kalan bölgelerde yayılıcı ve istilacı bir tür olarak bilinmektedir. [Harita, Sinonimler] Tahrip edilmiş araziler, yol kenarı ve tarlalarda görülen bitki umumiyetle haziran ve ağustos ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adı
Dilimizde çakır dikeni, zerdali dikeni, çalı süpürgesi ve gelin dili adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Yunanca sentor (κένταυρος) kelimesinden gelmektedir ve adını Sentor Chiron’dan (Χείρων) almıştır. Antik çağ kaynaklarında üst tarafı insan alt tarafı at olan yaratıklara çok sayıda atıf vardır ve bunların en meşhuru Chiron’dur. Chiron, insanoğluna tıp tanrısı Aesculapius üzerinden şifalı bitkileri öğretmiş ayrıca Hercules’in zehirli oku ile alınan bir yarayı da peygamber çiçeği ile tadavi etmiştir. Homeros, ünlü Akalı savaşçı Akhilleus’un de hocası olan Chiron’u eczacılığın babası olarak niteler ve onun şifalı bitkileri kullandığını kaydeder. Plinius ise eczacılık ve botanik bilimlerinin Chiron’a atfedildiğini yazmaktadır. Ayrıca Plutarkhos, Hellas’ın Magnezya şehrinde yaşayanların eczacılık konusunda hünerli olmalarını, onların Chiron’un soyundan gelmeleri ile açıklar. Cinsin Türkçe adı olan peygamber çiçeği de olasılıkla Antik Yunanda bir peygamber seviyesinde olan Chiron ile ilgilidir. Tür adı Latince yaz gündönümü anlamına gelir ve bu bağlamda bitkinin yaz dönümünde çiçek açmaya başlamasına dikkat çekmektedir.
Gıda
Yenilebilir bir bitkidir.
Tıp
Tohumlardan elde edilen toz, böbrek taşı düşürmeye yardımcı olur. Köklerden elde edilen toz, fistül tedavisinde kullanılır.
Dikkat
Atlara zararlı olduğu rapor edilmektedir.
Fotoğrafları
