Özet
Viola × wittrockiana (Menekşe) 15 ila 30 cm büyüyebilen, ayrıca yenilebilir çiçekleri olan ve peyzaj alanları ile bahçelere dikilen değerli bir süs bitkisidir.
Hiyerarşi
Tanımı
Viola × wittrockiana (Menekşe) tek ya da kısa süreli çok yıllık bir bitkidir. 15 ila 30 cm arasında büyür ve aynı uzunlukta yayılır. Gövde yükselici ya da dik, seyrekçe tüylü ve 10 ila 30 cm uzunluğundadır. Yapraklar 4 ila 8 cm uzunluğunda ve kısa tüylüdür. Yuvarlak ya da kalp biçimindeki yapraklar tabandan çıkarken, gövdedeki yapraklar dikdörtgensi ila ovaldir. Yaprakların kenarı hafifçe dişlidir. Çiçek durumu sapı dik, üst yaprakların koltuklarında ve çıplaktır. Bırahte küçük ve dişlidir. Çiçek 5 ila 8 cm çapındadır. Üst taç yapraklar hafifçe üst üste binici olup, ayrıca iki yanal taç yaprak ve merkezinde sakal bulunan alt bir taç yaprak daha vardır. Taç yapraklar genellikle beyaz, sarı, mor ve mavi tonlarındadır. Çanak yapraklar darca üçgensi ve sivri uçludur. Mahmuz 3 ila 6 mm uzunluğundadır. Kapsül elipsoit, çıplak ve 7 ila 12 mm uzunluğundadır. Tohumlar ters yumurtamsı, soluk kahverengi ve 2 mm uzunluğundadır.
Gözlem bilgileri
Viola altaica, Viola lutea subsp. sudetica ve Viola tricolor türlerinin melezidir. [Sinonimler] Genellikle mezarlıklar ve peyzaj alanlarında görülür, çoğunlukla eylül ve aralık ayları arasında çiçek açar ve deniz seviyesinden 400 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir. İzmit ilçesinde gözlemlenmiştir. Bitki özellikle kamu alanlarına güz aylarında yaygın olarak ekilmekte, ayrıca sonbahar mevsiminde çiçekçilerde satılmaktadır. Bitki özellikle güneşli bölgeleri ve geçirgen toprağı tercih eder. Aşırı sulama, don ve aynı zamanda uzun süreli kar yağışlarına dayanıklı değildir. Kocaeli’de genellikle sonbahar aylarında ekilir ve kış aylarında çiçek açar.
Türkçe adı
Dilimizde menekşe ve hercai menekşe adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adını Atlas’ın kızı Ia’dan almıştır. Bitkinin adı Yunanca’dan (ιον) Latince’ye geçmiş ve viola halini almıştır. Ia utangaç bir orman perisidir. Apollon’dan kaçarken, tanrıça Diana’nın yardımıyla menekşe çiçeğine dönüşmüştür. Bu nedenle menekşelerin, ormanlık alanların altında ve gölgeli yerlerde bulunması, Ia’nın utangaçlığı ve Apollon’dan saklanıyor olması ile bağdaştırılmaktadır. Benzer bir rivayet gizem tanrıçası Proserpine hakkında da anlatılmaktadır. Menekşe toplamakta olan Proserpine, yeraltı tanrısı Pluto’nun saldırısına uğramış ancak Ia’dan farklı olarak Proserpine kurtulamamıştır. Bitkinin adı ile ilgili diğer referans ise, nehir tanrısı İnakhos’un kızı İo’dan (Ἰώ) geldiği yönündedir. Menekşe ile beslenen Io, menekşe çiçeklerini Jüpiter’e ilk sunan kişidir. Tür, 5 Mayıs 1839 – 1 Eylül 1914 tarihleri arasında yaşamış ve özellikle Viola cinsi üzerinde çalışmış İsveçli bitkibilimci Veit Brecher Wittrock onuruna adlandırılmıştır.
Gıda
Çiçekler yenilebilir ve bundan dolayı salatalara eklenmelerinin yanı sıra tatlı ve hamur işlerini süslemek için de kullanılır.
Fotoğrafları
