Narcissus jonquilla (Fulya)

Narcissus jonquilla (Fulya), Nergisgiller ailesine bağlı Nergis cinsinden genellikle 35 cm büyüyebilen bir bitkidir.

Tanımı#

Soğanı 2,5 ila 3 cm uzunluğunda ve 2 ila 2,5 cm genişliğindedir. Yapraklar 21 ila 27 mm uzunluğunda ve 2 ila 2,5 mm genişliğinde ve silindiriktir. Sıpata 3,5 ila 7 cm uzunluğundadır. Çiçek kurulu 2 ila 4 arası sayıda çiçek bulundurur. Sapı 3,5 ila 5 cm uzunluğundadır. Çiçek örtüsü bölümler koyu sarı renkli, 10 ila 15 mm uzunluğunda ve 8 ila 9 mm genişliğinde, yayıktır. Taç çoğunlukla 3 ila 5 mm uzunluğunda ve 10 ila 12 mm genişliğinde ve sarı renklidir. Çiçekler kokuludur. Dilimizde fulya adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak İber yarımadasında yayılış gösterir. Ancak günümüzde süs bitkisi olarak dünyanın büyük bir bölümünde bahçelere ve yol kenarlarına dikilmektedir. Bahçeler ve peyzaj alanlarında görülen bitki umumiyetle nisan ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1100 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ve Kartepe ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Antik Yunanca nergis (νάρκισσος) anlamına gelmektedir ve belirtildiği gibi adını Narkissos’dan almıştır. Ekho adlı bir peri Narkissos’a âşık olur ancak aşkı karşılık görmez. Kalbi kırılan Ekho bir köşeye çekilir ve en sonunda sadece sesi bir yankı olarak kalır. Ekho’nun durumuna üzülen Aphrodite, Narkissos’u kendine âşık olmakla cezalandırır. Günlerden bir gün suda yansımasını gören Narkissos, onun kendi yansıması olduğunu anlamayarak görüntüye âşık olur. Zamanla aşkının karşılıksız olduğunu anlayan Narkissos intihar eder ve öldüğü yerden de nergis çiçekleri çıkar. Epitet Latince Juncus gibi anlamına gelir ve bu bağlamda türün yapraklarının, Juncus (kofa) cinsinin yapraklarına benzemesine işaret eder. İkili adlandırma öncesi adı “Narcissus juncifolius, oblong calyce, luteus major”dur.

Kullanımı#

Çiçekleri çiğ olarak tüketilmektedir. Çiçeklerinden elde edilen yağ parfüm yapımında kullanılır. Herhangi bir rapor olmamakla birlikte bu cinsin zehirli olduğu bilinmektedir.

Bu maddeye Narcissus tazetta ve Narcissus poeticus taksonları da dâhildir. Mor zambak, bazen çift gövdelidir, diğer zambaklardan etli kök ve soğanının iri olması ile ayrılır, buna narcissus denir. İkinci türünün çiçeği beyaz, tacı ise mor renklidir. Zambak ile nergis arasındaki fark, nergisin yapraklarının kökten çıkmasıdır. En güzelleri Likya dağlarında yetişir. Üçüncü türünün diğerlerinden tek farkı tacının yeşil renkli olmasıdır. PL 21-12.