Oxalis pes-caprae (Koca ekşiyonca)

Oxalis pes-caprae (Koca ekşiyonca), Ekşiyoncagiller ailesine bağlı Ekşiyonca cinsinden bir bitkidir.

Tanımı#

Gövdesi sıkapozdur, 20 ila 30 cm büyüyebilir ve yer altı gövdesi yumrular bulundurur. Yapraklar tabanda, üç yaprakçıklı, ters üçgensi, derince girintili, parlak yeşil renkli ve zaman zaman mor lekelidir. Yaprak sapı 3 ila 10 cm uzunluğunda, dik ila yayılıcıdır. Sıkapoz 15 ila 30 cm uzunluğunda, yaprakları aşar ve tepesinde şemsiye formunda çiçek kurulu bulunur. Çiçek kurulu 3 ila 20 arası çiçek taşır. Çiçekler 2 ila 3 cm çapında ve baş aşağıdır. Çanak yapraklar mızraksı, serbest ya da hafifçe kaynaşık ve yaklaşık 5 mm uzunluğundadır. Taç yapraklar ters yumurtamsı, kaynaşık, parlak sarı renkli ve 15 ila 25 mm uzunluğundadır. Ercik on adettir. Kapsül uzun silindirik ve havlıdır. Doğal olmayan popülasyonları vejetatif çoğalır ve tohum üretmezler. Dilimizde koca ekşiyonca ve güzel ekşitırfıl adları ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak Güney Afrika’da yayılış gösterir ancak süs bitkisi değeri nedeniyle günümüzde özellikle Akdeniz havzasında doğallaşmıştır. Bahçe, yol kenarı ve orman sınırlarında görülen bitki umumiyetle mart ve haziran ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Antik Yunanca ekşi anlamına gelir. Yaprakların belirgin ekşi tadına işaret eder. Cinsin Türkçe adı olan ekşiyonca, tadına ve üç yapraklı olmasına işaret eder. Yaprakları Trifolium (yonca) yapraklarını andırır. Epitet Latince keçi ayağı anlamına gelir ve açık bir şekilde türün yaprak yapısına dikkat çekmektedir.

Kullanımı#

Tadı güzeldir ve hem insanlar hem de hayvanlar için kararında tüketilirse zararsızdır. Yaprakları az miktarlarda salatalara eklenmektedir. Soğanları çiğ ya da haşlanarak sütle birlikte tüketilmektedir. Yapraklarından sarı boya elde edilmiştir. Taze soğanı parazit düşürücüdür. Büyük miktarda tüketiminin, kalsiyum emilimini inhibe edebileceği rapor edilmiştir. Yapraklar oksalik asit içerir, bu yüzden aşırı tüketilmesi beslenme yetersizliğine neden olabilir. Yapraklar pişirilirse bu asit miktarı azalacaktır. Romatizma, artrit, gut, böbrek taşı veya aşırı asitlik eğilimi olanlar bu bitkiyi kullanırken dikkatli olmalıdırlar.