Nigella sativa (Çörek otu)

Nigella sativa (Çörek otu), Düğünçiçeğigiller ailesine bağlı Çörekotu cinsinden 15 ila 50 cm büyüyebilen, ince ya da kalın yapılı, gevşekçe havlı, zaman zaman salgılı tüylü tek yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Gövde dik, basit ya da dallı ve şeritlidir. Yaprak lobları 0,8 ila 2 mm uzunluğunda ve sivri uçludur. Çiçek durumu tek çiçekli olup involukrum mevcut değildir. Çanak yapraklar beyazımsı renkli, yumurtamsı, küt uçlu ve kısa havlıdır. Taç yapraklar beş ila on adet, beyaz ya da soluk mavi renkli, kısa, kalın ve bizsi tırnaklıdır. Meyve şişkin ve kabarcıklı olup 3 ila 7 adet birleşik folikülden oluşmaktadır. Tohum üç köşeli ve buruşuktur. Dilimizde çörek otu, cöcce, cöccem, cüccam, cüccem, cüccum, cütcan, çöre otu, karaca, karaca occanı, karaca otu, kara çörek, otçam ve siyah kimyon adları ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak Balkanlar ile İran arasındaki bölgede yayılış gösterir. Ancak ekonomik değeri nedeniyle günümüzde dünyanın büyük bölümünde yetiştirilmektedir. Tarlalar, çayırlar ve yol kenarında görülen bitki umumiyetle mayıs ve temmuz ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 900 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Antik Yunanca küçük siyah anlamına gelir. Cinsin tohum rengine işaret eder. Antik Yunanda bitki melanthion (siyah çiçek) ve melaspermon (siyah tohum) adları ile bilinirdi. Epitet Latince ekilen anlamına gelir. Bu bağlamda türün Antikçağ’dan bu yana insan eliyle yetiştirilmesine dikkat çekmektedir. Özgün tanımda bu “Melanthium sativum” olarak belirtilmiştir.

Kullanımı#

Tohumlar çiğ ya da pişirilerek tüketilmektedir. Genellikle çeşitli hamur işlerinde çeşni olarak kullanılmaktadır. Olgunlaşmamış tohumların tadı acıdır. Tohumunu tüketen kadınların memelerinin dolgunlaşacağına dair yaygın bir inanç vardır. Tohumları güveleri uzak tutmak için kıyafetlerin arasına konmaktadır. Bunun yanında tohumlarından elde edilen toz bitleri uzaklaştırmak için saçlara uygulanmıştır.

Tohumları sindirim sistemi için faydalıdır, mide ağrıları ve spazmları yatıştırır, gaz gidericidir ve ayrıca koliği hafifletmektedir. Olgunlaşmış tohum parazit düşürücü, gaz giderici, terletici, sindirim kolaylaştırıcı, idrar söktürücü, âdet söktürücü, süt arttırıcı, müshil ve uyarıcıdır. Sindirim ve âdet şikâyetleri ile yetersiz emzirme hallerinde demlenerek kullanılmıştır. Çocuklarda bağırsak parazitlerini düşürmek için tavsiye ediliştir. Tohum toz haline getirilerek susam yağı ile birlikte haricen hemoroit ve apselere uygulanmıştır. Geleneksel kullanımları için Nigella damascena (Şam çörekotu) maddesine bakınız.