Malva parviflora (Mülkek)

Malva parviflora (Mülkek), Ebegümecigiller ailesine bağlı Ebegümeci cinsinden genellikle 20 ila 80 cm büyüyebilen tek yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Gövde dik ya da yükselici, genişçe dallı ve çıplak ya da seyrekçe yıldızsı cılız tüylüdür. Sitipüller kalıcı, genişçe mızraksı, 4 ila 5 mm uzunluğunda ve 2 ila 3 mm genişliğindedir. Yaprak sapı ayanın 2 ila 3 katı uzunluğundadır. Yaprak ayası dairesel yüreksi ya da böbreksi, sığca 5 ila 7 arası loblu ya da köşeli, 2 ila 8 cm uzunluğunda, 2 ila 8 cm genişliğinde, tabanı yüreksi, lobları üçgensi ya da yuvarlak, kenarı kütdişli, tepesi yuvarlak ila genişçe sivri ve alt yüzeyinde seyrekçe cılız tüylüdür. Çiçekler yaprak koltuklarında görece sıkı demetler halinde belirmektedir.

Çiçek sapı 0,2 ila 0,4 cm iken meyve zamanı 1 cm uzunluğunda ve çanaktan daha kısadır. Ekçanak bölümleri serbest, şeritsi ila ipliksi, çanaktan daha kısa, kenarı düz ve yüzeyi çıplak ya da hafifçe kirpiklidir. Çanak yapraklar 3 ila 4,5 mm uzunluğunda, çıplak ya da yıldızsı tüylü, genişçe üçgensi ve meyve zamanı büyüme eğilimindedir. Taç yapraklar çıplak ve beyaz ya da pembe renklidir. Ercik sütunu 1,5 mm uzunluğunda, çıplak, boyuncuk 10 ya da 11 dallı ve tepecik 10 ya da 11 adettir. Şizokarp 6 ila 7 mm çapında, 10 ya da 11 adet merikarpli, darca kanatlı ve yüzeyi çıplak ya da tüylüdür. Dilimizde mülkek adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Malva parviflora doğal olarak Batı Asya ve Akdeniz havzasında yayılış gösterir. Ancak günümüzde dünyanın büyük bölümüne dağılmıştır. Tarla, yol kenarı ve tahrip edilmiş arazilerde görülmektedir. Umumiyetle mayıs ve haziran ayları arasında çiçek açmaktadır. Bitkiyi deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda Derince ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Antik Yunanca yumuşak anlamına gelir. Cinsin rahatlatıcı etkilerine işaret eder. Cins adı için hem Dioscorides hem de Theophrastus malakhe (μαλάχη) kelimesini kullanmakta olup, kelime Latinceye malva olarak geçmiştir. Tam olarak Türkçedeki ebegümeci kelimesinin karşılığıdır. Epitet Latince küçük çiçekli anlamına gelir. Türün cins özelinde çiçek boyutuna işaret eder.

Kullanımı#

Yaprakları ve olgun olmayan tohumları çiğ ya da pişirilerek tüketilmektedir. Yaprakları salatalara eklenmektedir. Bitkiden krem, sarı ve yeşil boya elde edilmiştir. Yumuşatıcıdır. Yara ve çıbanlara lapa halinde uygulanır. Kaynatılmış yaprakları kepek giderici olarak kullanılmıştır.