Malus domestica (Elma)

Malus domestica (Elma), Gülgiller ailesine bağlı Elma cinsinden genellikle 2 ila 10 metre büyüyebilen bir bitkidir.

Tanımı#

Gövde 5 ila 30 cm çapında, kabuk koyu gri ya da gri kahverengi, pullu, genç dallar koyu kahverengi ya da kırmızımsı kahverengi, yoğun biçimde kaba tüylü iken zamanla çıplak, çiçek açan sürgünler zamanla mahmuzlu, 4 ila 15 cm uzunluğundadır. Tomurcuklar koyu kırmızı ya da mor renkli, yumurtamsı, 3 ila 4 mm uzunluğundadır. Yapraklar tomurcukken dürülmüş, stipül dökülücü, mızraksı ve 3 ila 5 mm uzunluğundadır. Yaprak sapı 1 ila 3,5 cm uzunluğunda, yaprak ayası eliptik, yumurtamsı ya da genişçe eliptik, 5 ila 10 cm uzunluğunda ve 3 ila 6,5 cm genişliğinde, kenarları lobsuz, zaman zaman kütdişli ya da testere dişlidir. Çiçekler 3 ila 4 cm çapında, çanak yapraklar çiçek zamanı kıvrık, taç yapraklar beyaz ya da zaman zaman pembe renklidir. Meyve yeşil, sarı ya da kırmızı renkli ve küreseldir. Tohumlar açık kahverengidir. Dilimizde elma adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Malus domestica taksonunun anavatanı Afganistan, Pakistan ve Kazakistan arasındaki coğrafya olmakla birlikte günümüzde dünyanın büyük bölümünde yetiştirilmektedir. Bahçe, bağ ve yol kenarında görülen bitki umumiyetle nisan ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Antik Yunanca meyve anlamına gelir. Antikçağda kelime özellikle elma meyvesini tanımlamak için kullanılmıştır. Cinsin Türkçe adı olan elma Türkçe kökenlidir. Epitet Latince evcil anlamına gelir. Türün erken dönemde kültüre alınmış olmasına işaret eder.

Kullanımı#

Meyvesi taze olarak ya da kurutularak yenilmektedir. Ayrıca reçel, meyve suyu, marmelat yapımında da kullanılmaktadır. Donlara kadar dalda bırakılırsa lezzeti artar. Reçel koyulaştırıcı olarak kullanılmıştır.

Tohumları, çoğu Rosaceae türünde olduğu gibi hidrojen siyanür barındırır ve aşırı alınması zehirlenmelere ve ölüme neden olabilir. Bununla birlikte düşük dozda hidrojen siyanür solunum ve sindirim sitemi üzerinde faydalıdır. Meyvesi büzücü ve müshildir. Kabuğu ve özellikle kökün kabuğu parazit düşürücü, soğutucu ve uyutucudur. Ateşli vakalarda demlenerek kullanılır. Elma suyu midenin asit seviyesini düşürür. Etkili bir diş temizleyicidir, meyvenin tüketilmesi dişlere ve diş etlerine faydalıdır.