Fallopia dumetorum (Çiyan otu)

Fallopia dumetorum (Çiyan otu), Madımakgiller ailesine bağlı Ekşisarmaşık cinsinden 3 metre uzayabilen tek yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Halihazırda bazı kaynaklarda Polygonum dumetorum adı ile geçmektedir. Fallopia convolvulus türünden sıklıkla daha uzun, çiçek sapının meyvede 5 ila 8 mm uzunluğunda, ortanın altında eklemli, dış çiçek örtüsü bölümleri meyve zamanı geniş biçimde kanatlı, fındıkçığın 2,5 ila 3 mm uzunluğunda ve parlak olması ile ayırt edilmektedir. Gövdeler sarılıcı ya da tırmanıcı, nadiren sürünücü, bol dallı, otsu, çıplak ila siğilli ya da pürüzlüdür ancak mumlu değildir. Okrea sıklıkla dökülücü, bronz ya da kahverengi, silindirik ila hunimsi, 1,5 ila 3,5 mm uzunluğunda, kenarları eğiktir. Yaprak sapı 0,3 ila 2,5 cm uzunluğundadır.

Aya üçgensi ila tebersi, 2 ila 8 cm uzunluğunda, 1 ila 5 cm genişliğinde, tabanı yüreksi ila kesik, kenarları dalgalı, pürüzlü ve ucu sivri ila sipsivridir. Çiçek durumu koltuklarda, dik ya da yayılıcı ve 2 ila 20 cm uzunluğundadır. Çiçek durumu sapı yok ya da 0,1 ila 6 cm uzunluğundadır. Çiçekler 2 ila 6 adetten oluşan kümeler halindedir. Çiçek örtüsü yeşilimsi beyaz ya da pembemsi ve çıplaktır. Tepaller eliptik ila ters yumurtamsı, küt ila sivri uçlu ve dıştaki 3 kanatlıdır. Ercik 8 adettir. Kapçık siyah renkli, parlak ve pürüzsüzdür. Dilimizde çiyan otu adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Fallopia dumetorum doğal olarak Avrasya’da yayılış gösterir. Ancak günümüzde kuzey Amerika’ya da dağılmıştır. Çalılık, orman sınırları ve tahrip edilmiş arazilerde görülmektedir. Umumiyetle temmuz ve ekim ayları arasında çiçek açmaktadır. Bitkiyi deniz seviyesinden 800 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins 1523 – 9 Ekim 1562 yılları arasında yaşamış İtalyan bitki bilimci Gabriello Fallopio’ya adanmıştır. Fallop tüpleri olarak bilinen anatomik yapıya adını vermiş on altıncı yüzyılın önemli anatomi bilimcilerindendir ve modern anatomi biliminin kurucusu olarak kabul edilir. Bitki bilim alanındaki çalışmaları nedeniyle adı bu cinse verilerek ölümsüzleştirilmiştir. Türkçe yaygın adı olan ekşisarmaşık ile bitkinin sarılıcı yapısına işaret ediliyor olmalı. Bu durumda bitkinin tadı da ekşi olmalı. Polygonaceae cinsindeki çok sayıda tür yaprakların oksalik asit bakımından zengin olması ile bilinir ve bu durumda tadının ekşi olması mümkündür. Epitet Latince çalılık anlamına gelir. Türün habitat tercihine işaret eder. Bitki ikili adlandırmadan önce “Fagopyrum praelongum dumetorum” olarak bilinmekteydi.