Eleusine indica (Kazotu)

Eleusine indica (Kazotu), Buğdaygiller ailesine bağlı Kazotu cinsinden yığınsı tek yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Saplar dirseksi yükselici ya da yatık yükselici, ince ve 15 ila 85 cm uzunluğundadır. Yapraklar çoğunlukla tabanda, kılıflar omurgalı, dış kenarı tüylü, dil kesik, aya 5 ila 35 cm uzunluğunda ve 2,5 ila 6 mm genişliğindedir. Çiçek durumu salkım halinde, salkımlar 1 ila 10 adet ve genellikle parmaksıdır. Başakçıklar 3 ila 9 verimli çiçekçikli, eliptik, yanal olarak sıkıştırılmış, 3 ila 5 mm uzunluğunda ve verimli çiçekçiklerin altında eklemlerinden ayrılmaktadır. Dışakvuzlar kalıcı ve başakçıktan daha kısadır. Alt dışkavuz mızraksı, zarsı, 1 omurgalı ve 1 damarlıdır. Üst dışkavuz eliptik, zarsı, 1 omurgalı ve 3 damarlıdır. Verimli içkavuz mızraksı, zarsı ve 3 damarlıdır. Pulcuklar 2 adet, kamamsı, etli ve daneler elipsoittir. Dilimizde kaz çimi ve kaz otu adları ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak Afrika ve Asya’da yayılış gösterir ancak günümüzde dünyanın büyük bölümüne işgalci tür olarak dağılmıştır. Nemli bölgeler, tarlalar ve bahçelerde görülen bitki umumiyetle ağustos ve ekim ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 300 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı olarak tarım tanrıçası olan Demeter’in ikinci adı olan Eleusine (Ἐλευσῖνι) verilmiştir. Roma mitolojisindeki Ceres’in karşılığı olan Demeter, Yunanca ‘toprak ana’ demektir, Kronos ve Rhea’nın kızı, Zeus’un ise karısıdır. Hesiod, Tanrıların Doğuşu adlı eserinin birçok yerinde Demeter’i doğrudan tarımla ilişkilendirmiştir. Demeter, yeryüzündeki tüm bitki örtüsünün her bir aşamasından sorumludur. Geçimleri önemli ölçüde tarıma dayalı olan antikçağ insanı için, bu nedenle oldukça önemli bir tanrıçadır. Toprağı işleme, topraktan ürün alma ya da hangi tohumların kullanılacağı bilgisine sahip olmayan ilk insanlar, zengin otlaklara yerleşir, bu otlaklar artık ihtiyaçlarına cevap veremez hale geldiğinde ise başka bir zengin otlak arayışına girerdi.

Demeter, bu insanlara tarım bilgisini aktararak, onların yerleşik hayata geçmelerini sağlamıştır. Adının özellikle tarımsal alanlarda görülen ve bir tür buğdaygiller üyesi olan kazçimine verilmesi bu bakımdan oldukça anlamlıdır. Demeter, uzun boylu ve altın saçlı olarak tasvir edilmiştir. Bu saçlar omuzlarının üzerinden kıvrımlı bir şekilde dökülmektedir. Bu görünüm özellikle Zea mays (mısır) gibi buğdaygillerin olgunlaşmış meyvelerini ve üzerindeki sarı renkli püsküllü yapıları andırmaktadır. Epitet Latince Hindistan anlamına gelir. Türün tip bölgesine işaret eder. Özgün tanımda bu “Habitat in İndiis” olarak belirtilmiştir.

Kullanımı#

Tohumları pişirilerek tüketilmektedir. Genç sürgünler çiğ ya da pişirilerek, kökü çiğ olarak yenilmektedir. Özellikle kökü arındırıcı, idrar söktürücü, ateş düşürücü, müshil ve terleticidir. Karaciğer şikayetlerinin tedavisinde kullanılır.