Centaurium pulchellum (Pembe tukul)

Centaurium pulchellum (Pembe tukul), Gentiyangiller ailesine bağlı Gelindüğmesi genellikle 3 ila 15 cm büyüyebilen tek yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Tek gövdelidir. Gövde dalsız ya da üst bölümde çok dallı ve tüysüzdür. Taç pembe renkli, 0,5 cm genişliğinde, kaynaşık, beş loblu, tüp uzun ve dardır. Çanak neredeyse ayrı yapraklı, beş loblu ve belirgin biçimde taçtan daha kısadır. Ercik 5 adettir. Çiçekler tek ya da çift halindedir. Yapraklar karşılıklı, sapsız, alttakiler genellikle diğerlerinden daha küçüktür. Tabanda rozet görülmemektedir. Yaprak ayası darca eliptik mızraksı ve 3 damarlıdır. Güneşsiz havalarda çiçekler açılmaz. Dilimizde pembe tukul adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Centaurium pulchellum doğal olarak Avrasya ve Afrika’da yayılış gösterir. Ancak günümüzde dünyanın büyük bölümüne dağılmıştır. Nemli çayırlar, yamaçlar ve tahrip edilmiş arazilerde görülmektedir. Umumiyetle nisan ve temmuz ayları arasında çiçek açmaktadır. Bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda Kandıra ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adını Sentor Chiron‘dan (Χείρων) almıştır. Antik çağ kaynaklarında üst tarafı insan alt tarafı at olan yaratıklara çok sayıda atıf vardır ve bunların en meşhuru Chiron’dur. Chiron, insanoğluna tıp tanrısı Aesculapius üzerinden şifalı bitkileri öğretmiş ayrıca Hercules’in zehirli oku ile alınan bir yarayı da peygamber çiçeği ile tedavi etmiştir. Homeros, ünlü Akalı savaşçı Akhilleus’un de hocası olan Chiron’u eczacılığın babası olarak niteler ve onun şifalı bitkileri kullandığını kaydeder. Plinius ise eczacılık ve botanik bilimlerinin Chiron’a atfedildiğini yazmaktadır. Plutarkhos, Hellas’ın Magnezya şehrinde yaşayanların eczacılık konusunda hünerli olmalarını, onların Chiron’un soyundan gelmeleri ile açıklar. Epitet Latince küçük güzel anlamına gelir. Türün genel görünümüne işaret eder.