Aegonychon purpurocaeruleum (Gök taşkesen)

Aegonychon purpurocaeruleum (Gök taşkesen), Hodangiller ailesine bağlı Göktaşkesen cinsinden bir bitkidir.

Tanımı#

Halihazırda bazı kaynaklarda Buglossoides purpurocaerulea ya da Lithospermum purpurocaeruleum olarak geçer. Genellikle 20 ila 60 cm büyüyebilen çalımsı bir bitkidir. Gövde tüylü, dik ve dalsızdır. Yapraklar koyu yeşil renkli ve mızraksı ila darca eliptik ve alt yüzeyinde belirgin orta damarlıdır. Çiçekler erselik, huni biçiminde, 15 ila 20 mm uzunluğunda ve 10 ila 15 mm çapındadır. Çiçek kurulu küme halinde salkımdır. Çiçekler mor kırmızımsıdır ve zamanla koyu mavi renge döner. Çanak lobları 5 ila 7 mm uzunluğunda, şeritsi ve sivri uçludur. Taç tüpü çanaktan daha uzundur. Meyve parlak beyaz renkli çok sert bir kapsüldür, 4 ila 5 mm uzunluğunda ve parlak yüzeylidir ve fındıkçıklar yumurtamsı küreseldir. Karaciğer rahatsızlıklarında kullanılmıştır. Köklerinden mor boya elde edilmekte ve bu boya elbiseleri boyamak için kullanılmaktadır. Dilimizde gök taşkesen ve morumsu taşkesenotu adları ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak Batı Asya ve Avrupa’da yayılış gösterir. Çalılıklar, makilik ve kayalık bölgelerde görülen bitki umumiyetle mart ve haziran ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1100 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Antik Yunanca keçi toynağı anlamına gelir ve bu bağlamda cinsin tohum yapısına işaret eder. Türkçe ad olarak önerilen göktaşkesen/taşkesen açık bir referansa sahip değildir. Cinsin tamamı ne tarlalara ne de taşlık alanlara özgüdür. Örneğin Aegonychon purpurocaeruleum orman kenarları ve makilik alanlarda görülür. Beri taraftan Buglossoides arvensis sıklıkla hububat tarlalarında görülür ve bu tarlayı açıklayabilir. Taşkesen ise muhtemelen cinsin önceden bağlı olduğu Lithospermum cinsi ile ilişkilidir ancak bu da taş tohumlu demektir ve tohumların çok sert olması ile bağlantılıdır. Epitet Latince mor mavi anlamına gelir ve açık bir şekilde çiçeklerin zamanla renk değiştirmesine işaret eder.