Trifolium repens (Ak üçgül)

Trifolium repens (Ak üçgül), Baklagiller ailesine bağlı Yonca cinsinden genellikle 10 ila 30 cm büyüyebilen çok yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Gövdeler yatık ve düğümlerden köklenicidir. Yapraklar uzun saplı, yaprakçıklar 1 ila 2 cm uzunluğunda, genişçe ters yumurtamsı ve uçları yuvarlak ya da az girintilidir. Sitipüller tabanda geniş ve kısa bizlidir. Çiçek durumu şemsiye halinde, 1,5 ila 4 cm çapında, 20 ila 40 adet çiçekli ve çiçek durumu sapı destekleyici yapraklardan çok daha uzundur. Çiçekler beyaz ya da pembemsi renkli, kokulu, çiçek sapı en azından çanak ile aynı uzunlukta ve kısa süre içinde aşağıya kıvrılmaktadır. Çanak 2 ila 6 mm uzunluğunda, çanaksı, on damarlı, dişlerinin uzunluğu eşit değil ve mızraksıdır. Taç 4 ila 12 mm uzunluğundadır. Meyve genellikle 3 ya da 4 tohumludur. Tohumlar yumurtamsı ve soluk kahverengidir. Dilimizde ak üçgül ve yonca adları ile bilinmektedir.

Anahtar#

1. Şemsiye 3,5 cm çapındadır. Yaprakçıklar 1-4 cm var. giganteum (var. repens) / 1. Şemsiye 2 cm çapındadır. Yaprakçıklar daha küçük / 2. Şemsiye 1,5-2 cm çapındadır. Çiçek 5 mm var. repens / 2. Şemsiye 1,2 cm çapında; çiçek 4-8 mm / 3. Çiçekler pembe; çiçek sapı çıplak var. orphanideum / 3. Çiçekler beyaz; çiçek sapı tüylü var. macrorrhizum

Gözlem bilgileri#

Trifolium repens doğal olarak Avrasya ve Kuzey Afrika’da yayılış gösterir ancak günümüzde dünyanın büyük bölümüne dağılmıştır. Çayır, yol kenarı ve nemli bölgelerde görülen bitki umumiyetle mart ve eylül ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 500 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Latince üç yapraklı anlamına gelir. Cinsin yapraklarının çoğunlukla üç yaprakçıklı olmasına işaret eder. Epitet Latince sürünücü anlamına gelir ve bu bağlamda türün gövdesinin yatık bölümlerinden köklenmesine dikkat çekmektedir. Özgün tanımda bu “caule procumbente” olarak belirtilmiştir.

Kullanımı#

Yapraklar çiğ ya da pişmiş olarak yenilmektedir. Çiçeklenmeden önceki genç yapraklar çorba ve salata yapımında kullanılmaktadır. Ispanak gibi pişirilmektedir. Çiçek ve tohum kutucukları kurutularak bir çeşit un elde edilir ve bu haşlanmış pirinç gibi yemeklerin üzerine serpilebilir. Taze veya kurutulmuş çiçeklerinden çay yapılabilir. Kurutulmuş yaprakları vanilya tadı verir.

Çiçekler; yanma, yaralanma gibi durumlarda yarayı temizleme amacıyla kullanılmıştır. Bazı göz hastalıklarına iyi gelir. Çayına, öksürük ve soğuk algınlığı tedavisinde başvurulmuştur. Romatizmayı önleyici, temizleyici ve göz ilacıdır. Ayrıca demlenerek öksürük, soğuk algınlığı, ateş ve lökeryanın tedavisinde kullanılmıştır. Yaprakların tentürü, gut için bir merhem olarak uygulanır. Bunun yanında çiçekler demlenerek göz yıkama maddesi olarak kullanılmıştır.