Tanımı
1 ila 3 metre boylanabilen çalı ya da nadiren küçük ağaç olup bol dallı ve kaba tüylü-kır tüylüdür. Yapraklar parmaksı olup beş parçalı, yaprakçıkların kenarı genellikle düz, 3,5 ila 15 cm uzunluğunda, 0,5 ila 2,8 cm genişliğinde, ucu sivri, taban ve uca doğru daralıcı, sapsız ya da hiç olmazsa terminal saplı, üst yüzeyi soluk yeşil, alt yüzeyi beyaz kaba tüylüdür. Yaprak sapı uzundur. Çiçek durumu görece sıkı, salkımlar kompakt, sıklıkla neredeyse küresel, sapsız ya da neredeyse sapsızdır. Çanak 3 mm uzunluğunda, dışyüzeyi yoğunca kaba tüylü ve belirsiz biçimde damarlı, dişleri genişçe üçgensidir. Taç soluk leylak ila mavi renkli ve 8 mm uzunluğundadır. Meyve küresel, siyah ya da kırmızımsı ve 3 ila 4 mm uzunluğundadır.
Türkçe adları
Dilimizde hayıt adı ile bilinmektedir.
Tıp
Meyve ve yapraklarının erkek ve dişi üreme organları üzerinde tonik etkisi olduğuna inanılır. Kadınların hormonal sistemleri üzerinde düzeltici etkisi olduğu kabul edilir. Tohumlar ve meyveler anafrodizyak, afrodizyak, (hem afrodizyak hem de anafrodizyak olduğunu söyleyen raporlar var; bunun nedeni cinsel olarak aktif olanlarda bu etkiyi azaltırken, cinsel olarak çok aktif olmayanlarda da aktiviteyi artırma özelliğine sahip olmasıdır) süt arttırıcı, oftalmik, yatıştırıcı, mide ağrıcı gidericidir, ayrıca kadınsal şikâyetlerde de başvurulur. Kadınlarda üreme sistemi şikâyetlerinde başvurulur, âdet düzenleyicidir, âdet öncesi gerginliği giderir, doğurganlığa faydalıdır, menopoz döneminin etkilerinin hafifletilmesinde faydalıdır. Meyveler felç, organ ağrısı ve halsizlik vakalarında uygulanır. Şişkinliği azaltır, iştahı bastırır ve uyku getirir. İktidarsızlık, prostatit, testis şişi, kısır ve yumurtalıkların şişmesi vakalarında önerilir.
Etimoloji
Cins adı Latince bağ anlamına gelir. Cinsin dallarının sepet yapımında kullanılmasına işaret eder. Tür adı Süryanice iffet koruyan anlamına gelir. Türün Antikçağda anafrodizyak olduğuna inanılırdı.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Akdeniz havzası ile Pakistan arasındaki bölgede yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Kumlu alanlar, kireçtaşı üzeri ile deniz kenarındaki kayalık alanlarda görülür. Karamürsel ilçesinde gözlemlenmiştir. Haziran ve eylül ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 700 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Gıda
Meyveleri yemeklerde çeşni olarak kullanılır, ayrıca biber ikamesi olduğu kabul edilir. Yaprakları da aromatik olup baharat olarak kullanılır.
Dikkat
Hamilelik döneminde uzak durulması tavsiye edilir. Ayrıca süt üretimine olumsuz etkisi olduğu kaydedilmektedir.
Bilgi
Çiçeklerinden parfüm yapılır. Dallarından sepet yapılır. Yaprak, tohum ve kökünden boya elde edilir.
Fotoğrafları
© Doğan, Hüseyin (2022). Kocaeli Bitkileri.
Görüşünüzü Yazın