Viscum album (Ökse otu)

---

Anahtar kelimeler: Tıbbi bitki.

Dolaşım

Bitkiler › Güvelek takımı › Güvelekgiller › Ökseotu › Ökse otu

Dağılımı

Doğal olarak Avrupa ve Asya’da yayılış gösterir.

Genel bilgiler

Gövde dallı olup 80 cm uzayabilir. Yapraklar 2,5 ila 7 cm uzunluğunda, ters yumurtamsı dikdörtgensi, tepede küt ve 3 ila 5 damarlıdır. Çiçekler saplı ve 3 ila 5 arası demetler halindedir. Çiçek örtüsü dört parçalı, erkek tepaller 4 ila 5 mm uzunluğunda, yumurtamsı, sivri, dişi tepaller 0,5 ila 0,75 mm uzunluğunda, üçgensi sivridir. Meyve 1 cm uzunluğunda, beyaz ya da sarı renkli, küresel ya da armut biçimlidir.

Gözlem

Çeşitli ağaçların üzerinde görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir.

Etimoloji

Cins adı Latince “ökse” anlamına gelir. Kelimenin “yapışkan” kelimesi ile bağıntısı vardır ve altta açıklanacağı üzere kuş yakalamak için kullanılmasına işaret eder. Tür adı Latince “beyaz” anlamına gelir. Türün meyve rengine işaret eder. İkili adlandırmadan önceki adı “Viscum baccis albis”tir.

Tarihi

Plinius: Sarmaşıklar kadar hızlı olmasa da zamanla ağaçlara zarar verdiği düşünülen bir bitkidir. Bu bitkinin tohumu ekildiğinde çimlenmez, sadece kuşların, özellikle güvercin ve ardıç kuşunun midesinde belli bir süre geçirdikten sonra onların dışkılarıyla atılır ve ancak öyle çimlenir. Meyvelerin yapışkan özelliği nedeniyle kuş tuzağı olarak kullanılır. Yağmur zamanı başlamadan ve meyveler olgunlaşmadan önce toplanmalıdır. Meyve büyüdükçe ve olgunlaştıkça yapışkan özelliğini kaybeder. Galyalılar bu bitkiye aşırı saygı gösterir. Galyalı rahipler (druid) için meşe ağacında büyümüş bir ökseotundan daha kutsal bir nesne yoktur. Bu rahipler, meşe yaprakları olmadan ayin yapamazlar. Druid kelimesi de Yunanca meşe anlamına gelir. Meşe ağacı üzerinde büyüyen herhangi bir şeyin doğrudan cennetten indirildiğine ve söz konusu ağacın Tanrı tarafından özellikle seçildiğine inanırlar. Bununla birlikte ökseotu meşe ağacında nadiren görülür, eğer buna rastlanırsa ayın altıncı gününde büyük bir seremoni ile toplanırlar, iki beyaz boğa getirirler ve boynuzlarını bağlarlar. Beyaz elbiseli bir rahip altın orakla ökseotunu keser ve onu beyaz bir heybeye koyar. Boğalar kurban edilir ve tanrılara dua edilir. Ayrıca ökseotu suyunun kısır hayvanlara doğurganlık kazandırdığına ve bütün zehirlerin panzehri olduğuna inanırlar. Bu tür batıl inançlara insan ırkları arasında sıklıkla rastlanır.

Bu pasaj anlatılan hadise, popüler çizgi roman Asterix’de köyün büyücüsü Getafix tarafından zaman zaman canlandırılmaktadır.

Mutfak

Olgun meyveler tüketilebilir.

Geleneksel tıp

Dolaşım ve solunum sistemleri tedavisinde kullanılır. Kan basıncını ve kalp atış hızını düşürmek ve uykuyu teşvik etmek için kullanılır. Düşük dozda panik atak ve baş ağrısına iyi gelir. Odaklanma becerisini geliştirir. Yaprak ve dalları diyabet; yaprakları sağlıklı vücut için kullanılır. Hemoroit, bronşit, baş ağrısı, astım, ülser ve kardiyak hastalıkları vakalarında başvurulur.

Galen: En faydalısı meşe ağaçlarında görülendir.

Plinius: En iyi ökseotu Quercus robur üzerinde bulunur. Meyvesi sert yaraları yumuşatır. Meyvesi tırnakları düzeltir, yedi gün boyunca tırnak üzerinde sarılı kalır ve kaldırıldıktan sonra tırnak güherçile ile yıkanır. Yere değmemiş meyve sarılığı tedavi eder ve kadınlar yanlarında taşırlarsa hamile kalmayı sağlayacağına inanır.

İbn-i Sînâ: Kırıkları kaynatmak için kullanılır. Tırnak çıkması vakalarında tırnağın iyileşmesi için kullanılır. Cilt kaşıntıları üzerinde etkilidir.

Dikkat

Seviyesi çok düşük olsa da zehirlidir. Gebelik sırasında kontrendikedir.

Biliyor musunuz?

Noel kutlamaları esnasında dekorasyon amaçlı kullanılır. Avrupa kültüründe romantizm, doğurganlık ve canlılık anlamına gelir. Antikçağda pencere ve kapı girişlerine asılarak kötü büyülerden korunduğuna inanılırdı.

İskandinav barış tanrısı Balder, annesi tarafından ateş, hava, toprak ve su üzerinden gelecek tüm zararlara karşı koruma altına alınmıştı. Bunu bilen Loki, Balder’i ökseotundan yapılan bir ok ile vurdu. Ancak diğer tanrılar Balder’in ölmesini engelledi. Balder’in annesi Frigg de, ökseotunun tekrar oğluna karşı kullanılmaması için Loki’nin hüküm sürdüğü dünyaya (toprağa) dokunmamasını sağladı. Batı kültüründe ökseotunun altında bulunmak bu nedenle güvenlik ve barış anlamına gelir.

Fotoğrafları

Literatür

Species Plantarum 2: 1023. 1753. L.