Viola tricolor (Hercai menekşe) genellikle 10 ila 40 cm büyüyebilen tek, iki ya da çok yıllık bir bitkidir. Gövdeler dik ya da hafifçe eğik, hafifçe sağlam, köşeli ve basit ya da çok sayıda dallıdır. Taban yaprak ayası darca yumurtamsı ya da mızraksı, uzun saplı, sitipüller iri, yaprak benzeri, derince teleksi, 1 ila 4 cm uzunluğunda; üstteki yaprakların sapı daha uzun, tabanı yuvarlak; gövde yapraklarının ayası yumurtamsı, dikdörtgensi dairesel ya da dikdörtgensi mızraksı, tabanı yuvarlak, kenarları dişli ve ucu yuvarlak ya da küttür.

Çiçekler yaprak koltuklarında tek, genellikle mor, beyaz ve sarı olma üzere üç renkli, iri, 3,5 ila 6 cm çapında ve gövde başına 3 ila 10 adet çiçeklidir. Çanak yapraklar yeşil renkli, dikdörtgensi mızraksı, 1,2 ila 2,2 cm uzunluğunda, 3 ila 5 mm genişliğinde, kenarları darca zarsı ve ucu sivridir. Taç düz, üst taç yapraklar koyu mor menekşe renkli, yanal olanlar ile alttaki taç yaprak üç renkli, mor çizgilidir. Yumurtalık çıplak ve boyuncuk kısadır. Kapsül elipsoit, 8 ila 12 mm uzunluğunda ve çıplaktır.

Gözlem bilgileri

Doğal olarak Avrasya’da yayılış gösterir ancak günümüzde dünyanın büyük bölümüne dağılmıştır. [Harita, Alt türler, Sinonimler, Herbaryum] Orman sınırı, yamaçlar ve dere kenarında görülen bitki umumiyetle haziran ve ağustos ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adları

Dilimizde hercai menekşe adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adını Atlas’ın kızı Ia’dan almıştır. Bitkinin adı Yunanca’dan (ιον) Latince’ya geçmiş ve viola halini almıştır. Ia utangaç bir orman perisidir. Apollon’dan kaçarken, tanrıça Diana’nın yardımıyla menekşe çiçeğine dönüşmüştür. Menekşelerin, ormanlık alanların altında ve gölgeli yerlerde bulunması, Ia’nın utangaçlığı ve Apollon’dan saklanıyor olması ile bağdaştırılmaktadır. Benzer bir rivayet gizem tanrıçası Proserpine hakkında da anlatılmaktadır. Menekşe toplamakta olan Proserpine, yeraltı tanrısı Pluto’nun saldırısına uğramış ancak Ia’dan farklı olarak Proserpine kurtulamamıştır. Bitkinin adı ile ilgili diğer referans ise, nehir tanrısı İnakhos’un kızı İo’dan (Ἰώ) geldiği yönündedir. Menekşe ile beslenen Io, menekşe çiçeklerini Jüpiter’e ilk sunan kişidir. Tür adı Latince üç renkli anlamına gelir. Türün çiçek renginin alacalı olmasına işaret eder.

Gıda

Genç yapraklar ve tomurcuklar çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir.

Tıp

Epilepsi, astım, cilt hastalıkları ve egzama için başvurulur. Bronşit, astım ve soğuk algınlığı vakalarında kullanılır. Balgam ve idrar söktürücüdür. Yatıştırıcı, astım tedavi edici, iltihap giderici, yumuşatıcı, temizleyici, terletici, müshil ve yara iyileştiricidir.

Bilgi

Çiçeklerinden sarı, yeşil ve mavi boya elde edilir.

Fotoğrafları

Viola tricolor (Hercai menekşe)

Özet

Hiyerarşi

Tanımı