Viola odorata (Kokulu menekşe)

Tanımı

15 cm büyüyüp, 60 cm yayılabilir. Çiçekler güzel kokuludur. Koyu mor ya da beyaz renkli olurlar. Yaprak ve çiçekler tabandaki bir rozet üzerindedir. Yapraklar saplı ve kulakçıklıdır. Karpel kancalıdır ve yuvarlık bir ek ile bitmez. Yaprak saplarının aşağıya doğru bakan tüyleri vardır. Bitki sitolonları yoluyla yayılır. Tohumlar nisan ve haziran ayları arasında olgunlaşır. Çiçekler erseliktir. -20 dereceye kadar dayanır. Popüler bir süs bitkisidir. Taç tek simetrilidir. Çanak ve taç yaprak ile ercik sayısı beştir. Karpel tektir. Çiçeklerin başı eğik olur.

Türkçe adları

Dilimizde kokulu menekşe adı ile bilinmektedir.

Dikkat

Genç yapraklar ve tomurcuklar çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir.

Tıp

İnsomnia ve cilt bozukluklarının tedavisinde kullanılmıştır. Kanser ve boğmaca tedavisinde kullanılır. İçerdiği salisilik asit aspirin yapımında kullanılır. Baş ağrısı ve migren tedavisinde kullanılır. Bitki iltihap giderici, terletici, idrar söktürücü, yumuşatıcı, balgam söktürücü ve laksatiftir. Bronşit, solunum katarları, öksürükler, astım ve göğüs, akciğerler veya sindirim sistemi kanseri tedavisinde dahili olarak alınır. Harici olarak ağız ve boğazdaki enfeksiyonları tedavi etmek için kullanılır. Çiçekler akciğer rahatsızlıklarına iyi gelir.

Dikkat

Kusmaya neden olabilir.

Bilgi

Kokusu nedeniyle parfümeride kullanılır.

Etimoloji

Cins adını Atlas’ın kızı Ia’dan almıştır. Bitkinin adı Yunanca’dan (ιον) Latince’ya geçmiş ve viola halini almıştır. Ia utangaç bir orman perisidir. Apollon’dan kaçarken, tanrıça Diana’nın yardımıyla menekşe çiçeğine dönüşmüştür. Menekşelerin, ormanlık alanların altında ve gölgeli yerlerde bulunması, Ia’nın utangaçlığı ve Apollon’dan saklanıyor olması ile bağdaştırılmaktadır. Benzer bir rivayet gizem tanrıçası Proserpine hakkında da anlatılmaktadır. Menekşe toplamakta olan Proserpine, yeraltı tanrısı Pluto’nun saldırısına uğramış ancak Ia’dan farklı olarak Proserpine kurtulamamıştır. Bitkinin adı ile ilgili diğer referans ise, nehir tanrısı İnakhos’un kızı İo’dan (Ἰώ) geldiği yönündedir. Menekşe ile beslenen Io, menekşe çiçeklerini Jüpiter’e ilk sunan kişidir. Tür adı Latince kokulu anlamına gelir. Türün belirgin kokusuna işaret eder.

Gözlem bilgileri

Doğal olarak Avrupa ve Asya’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Orman sınırı, makilik ve dere kenarında görülür. Gebze ve İzmit ilçelerinde gözlemlenmiştir. Nisan ve mayıs ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Fotoğrafları

© Doğan, Hüseyin (2022). Kocaeli Bitkileri.