Kocaeli Bitkileri | Viola odorata (Kokulu menekşe)

Kokulu menekşe

Anahtar kelimeler: Tıbbi bitki, Yenilebilir bitki, Kozmetik.

Dolaşım

Bitkiler › Söğüt takımı › Menekşegiller › Menekşe › Kokulu menekşe

Dağılımı

Doğal olarak Avrupa ve Asya’da yayılış gösterir.

Genel bilgiler

15 cm büyüyüp, 60 cm yayılabilir. Çiçekler güzel kokuludur. Koyu mor ya da beyaz renkli olurlar. Yaprak ve çiçekler tabandaki bir rozet üzerindedir. Yapraklar saplı ve kulakçıklıdır. Karpel kancalıdır ve yuvarlık bir ek ile bitmez. Yaprak saplarının aşağıya doğru bakan tüyleri vardır. Bitki sitolonları yoluyla yayılır. Tohumlar nisan ve haziran ayları arasında olgunlaşır. Çiçekler erseliktir. -20 dereceye kadar dayanır. Popüler bir süs bitkisidir. Taç tek simetrilidir. Çanak ve taç yaprak ile ercik sayısı beştir. Karpel tektir. Çiçeklerin başı eğik olur.

Gözlem

Orman sınırı, makilik ve dere kenarında görülür. Gebze ve İzmit ilçelerinde gözlemlenmiştir.

Yaygın adları

Kokulu menekşe.

Çiçek zamanı

Nisan-Mayıs ayları.

Yükseklik

0-1600 metre arası.

Etimoloji

Cins adını Atlas’ın kızı Ia’dan almıştır. Bitkinin adı Yunanca’dan (ιον) Latince’ya geçmiş ve viola halini almıştır. Ia utangaç bir orman perisidir. Apollon’dan kaçarken, tanrıça Diana’nın yardımıyla menekşe çiçeğine dönüşmüştür. Menekşelerin, ormanlık alanların altında ve gölgeli yerlerde bulunması, Ia’nın utangaçlığı ve Apollon’dan saklanıyor olması ile bağdaştırılmaktadır. Benzer bir rivayet gizem tanrıçası Proserpine hakkında da anlatılmaktadır. Menekşe toplamakta olan Proserpine, yeraltı tanrısı Pluto’nun saldırısına uğramış ancak Ia’dan farklı olarak Proserpine kurtulamamıştır. Bitkinin adı ile ilgili diğer referans ise, nehir tanrısı İnakhos’un kızı İo’dan (Ἰώ) geldiği yönündedir. Menekşe ile beslenen Io, menekşe çiçeklerini Jüpiter’e ilk sunan kişidir. Tür adı Latince “kokulu” anlamına gelir. Türün belirgin kokusuna işaret eder.

Mutfak

Genç yapraklar ve tomurcuklar çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir.

Geleneksel tıp

İnsomnia ve cilt bozukluklarının tedavisinde kullanılmıştır. Kanser ve boğmaca tedavisinde kullanılır. İçerdiği salisilik asit aspirin yapımında kullanılır. Baş ağrısı ve migren tedavisinde kullanılır. Bitki iltihap giderici, terletici, idrar söktürücü, yumuşatıcı, balgam söktürücü ve laksatiftir. Bronşit, solunum katarları, öksürükler, astım ve göğüs, akciğerler veya sindirim sistemi kanseri tedavisinde dahili olarak alınır. Harici olarak ağız ve boğazdaki enfeksiyonları tedavi etmek için kullanılır. Çiçekler akciğer rahatsızlıklarına iyi gelir.

Galen: Gevşetici ve idrar söktürücüdür. Tohumları cenini dışarı atmak için ve bağırsak parazitlerini temizlemek için kullanılır.

Dioscorides: Yaprakları mide yanması ve göz iltihabı vakalarında kullanılır. Çiçekleri kaynatılarak çocuklarda görülen epilepsi vakalarında kullanılır.

Plinius: Baş ağrısını gidermek için alın bölgesine uygulanır. Mide iltihabını giderir. Sarhoşluk kaynaklı baş ağrısını gidermek için taç olarak başa takılmıştır. Çocuklarda görülen epilepsi vakalarında su ile birlikte kullanılır. Tohumu akrep sokmalarına faydalıdır.

İbn-i Sînâ: Kaşıntı, böbrek, baş ve göz ağrısı vakalarında kullanılır. Öksürük gidericidir ve göğüs hastalıklarında etkilidir. Mide iltihabını giderir.

Tıbb-ı Nebevî: Hadislerde menekşe yağının diğer yağlara olan üstünlüğünün İslâm dininin diğer dinlere olan üstünlüğü gibi olduğu belirtilmiştir.

Muyîddin Mehî: Şerbeti müshil ve kusturucu olarak kullanılır. Baş ağrısı giderici ve uyku getiricidir.

Abdulvehhâb bin Yusuf: Şerbeti öksürük giderici olarak kullanılır.

Eşref bin Muhammed: Çocuklarda uyku sorunlarında yağı, haşhaş tohumu ve marul tohumu ile avurt ve başa uygulanır.

Şirvanî Mahmud: Göz akması halinde yağı kullanılır.