Vincetoxicum hirundinaria (Kuş gavurbiberi)

derleyen:

Türk Uygarlığındaki yeri

Kunâbirâ (قنابري), bitkinin Arapçadaki karşılığıdır ve Aramice kunabra (ܩܢܒܪܐ) kelimesinden alınmıştır. Halîmî, bergest, heyrûk, kanaberi, temlûl, temgûl adları ile bilindiğini yazmıştır. Galen bitkiyi bildiğini ancak etkilerini tecrübe etmediği için hakkında bir şey yazamayacağını belirtmiş; Dioscorides, meme yarası, rahim yarası, mide sancısı ve zehirli hayvan ısırması vakalarında kullanıldığını aktarmıştır.

İbnü’l-Baytâr, Dioscorides’in asklepias (ἀσκληπιάς)’ını Huneyn bin İshak’ın kannâbari ile karşıladığını ancak bunun yanlış olduğunu belirtmiştir. Biz Huneyn’in haklı olduğunu düşündüğümüz için bu madde içinde değerlendirdik. Râzî, karaciğer ve mideye faydalı olup müshil etkisi bulunduğunu yazmıştır. Bitki metinlerimize göre cilt sorunlarının tedavisinde kullanılmıştır.

© Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.497-498.

Tarihi

Yaprakları sarmaşık yapraklarına benzer, kökü ince ve hoş kokulu, çiçekleri ağır kokulu ve tohumları Coronilla tohumları gibidir. Dağlık alanlarda yetişir. Kökü şarapla içilirse ya da yaprakları uygulanırsa kolik ve vahşi hayvan ısırmalarına iyi gelir. Ayrıca meme ve rahim tümörleri için de uygundur. DI 3-92.

Tanımı

30 ila 70 cm büyüyebilir. Gövde basit ya da üst bölümde dallı, tepeye doğru hafifçe tırmanıcı özelliktedir. Yapraklar 10 cm uzunluğunda ve 5 cm genişliğinde, alttakiler genişçe yumurtamsı, üsttekiler yumurtamsı mızraksı, tepede sipsivri, tabanları yüreksi ya da yuvarlak, koyu yeşil ve parlak, özellikle damarlar ve yaprak kenarlarında olmak üzere havlıdır. Yaprak sapı 1 cm uzunluğundadır. Çiçek kurulu 3 ila 10 arası çiçek bulundurur. Çiçek kurulu sapı 4 cm uzunluğundadır. Çiçekler beyaz ya da soluk sarı renklidir. Çanak lobları mızraksı, çıplak ya da hafifçe kirpiklidir. Meyve 3 ila 7 cm uzunluğunda ve çıplaktır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Avrasya’da yayılış gösterir. [HaritaSinonimlerHerbaryum] Kayalık yamaçlar, dere kenarları ve çalılıklarda görülür. İzmit ilçesinde gözlemlenmiştir. Mayıs ve haziran ayları arasında çiçek açar. 200 ila 700 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adları

Dilimizde kuş gavurbiberi adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Latince zehre galip gelen anlamına gelir. Bitkilerin zehirlenme vakalarında kullanılmasına işaret eder. Diğer çıkarıma göre zehirli urgan anlamına gelir. Tür adı Latince kırlangıç anlamına gelir. Meyvelerinin kırlangıç kanadı ve kuyruğuna benzemesine işaret eder.

Tıp

Terletici, idrar söktürücü ve kusturucudur. Ödem vakalarında başvurulur. Suyu yanık ve sivilcelere uygulanır.

Dikkat

Fotoğrafları