Vigna unguiculata (Karnıkara) genellikle 130 ila 200 cm büyüyebilen tırmanıcı, tüysüzce ve tek ya çok yıllık bir bitkidir. Yandan uzanan köklerle desteklenen gelişmiş bir kazık kök sistemine sahiptir. Yapraklar almaşlı dizilişli, sapı 15 ila 25 cm uzunluğunda, yaprakçıklar 5 ila 15 cm uzunluğunda ve yumurtamsı mızraksıdır. Çiçek durumu salkım halinde ve 2 ila 12 adet çiçeklidir. Çanak 7 ila 8 mm uzunluğundadır. Taç 2 ila 2,5 cm uzunluğunda, beyaz, soluk sarı, mor, pembe ya da kırmızı renklidir. Meyve 15 ila 70 cm uzunluğunda, 0,5 ila 1 cm genişliğinde, şeritsi, kısa havlı ya da tüysüzce ve sarkıktır. Tohumlar 3,5 ila 5 mm uzunluğunda, pürüzsüz ve arillidir.

Anahtar

Aç

1. Meyve 15 ila 30 cm uzunluğunda subsp. unguiculata

1. Meyve 30 ila 70 cm uzunluğunda subsp. sesquipedalis

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Afrika kıtasında yayılış gösterir ancak günümüzde dünyanın büyük bölümünde yetiştirilmektedir. [Harita, Alt türler, Sinonimler, Herbaryum] Bahçeler ve tarlalarda görülen bitki umumiyetle mayıs ve haziran ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda Derince ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adları

Dilimizde börülce ve karnıkara adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca sarmaşık anlamına gelir, Vitis cinsi ile aynı köke sahiptir ve bitkilerin tırmanıcı yapılarına dikkat çekmektedir. Tür adı Latince kabzalı anlamına gelmektedir ve olasılıkla meyve yapısına işaret etmektedir. Özgün tanımda bu “Dolichos leguminibus capitatis subcylindraceis, apice recurvo concavo” olarak belirtilmiştir.

Gıda

Özellikle tohumları için yetiştirilen, tek başına pişirilip yenebilen ayrıca diğer sebze ve baharatlarla karıştırılabilen bir üründür. Tohumlar öğütülerek un haline getirildikten sonra soğan ve baharatlarla karıştırılarak yenilmektedir. Bunun yanında tohumlar kavrularak da tüketilmektedir. Yaprak ve meyve kabukları da haşlanarak ya da kızartılarak servis edilmektedir. Protein açısından zengin olması nedeniyle otçul hayvanlara da verilmektedir. Yine tohumlar kurutularak kahve ikamesi olarak içilmektedir.

Tıp

Yaprakları ve tohumları cilt enfeksiyonlarına lapa halinde uygulanmış, yapraklar diş ağrısını hafifletmek için çiğnenmiş ve toz haline getirilmiş tohumlar böcek sokmalarına sürülmüştür. Ayrıca köklere epilepsi, göğüs ağrısı, kabızlık tedavisinde başvurulmuş ve yılan ısırıklarına karşı panzehir olarak kullanılmıştır. Bunun yanında yaprakları ezilerek kemik kırılması vakalarında sarılmıştır.

Fotoğrafları

Vigna unguiculata (Karnıkara)

Özet

Hiyerarşi

Tanımı