Vicia cracca (Gülçine)

derleyen:

Türk Uygarlığındaki yeri

Arâkiyâ (اراقيا), bitkinin Antiki Yunancadaki karşılığı olan arakos (ἄρακος)’tan muharreftir. Bitki için ayrıca mercümek külücürü (مرجمك كلوجري) adı da kullanılmıştır.

İbnü’l-Baytâr, mercümek tarlalarında görüldüğünü ve ağrı kesici olarak faydalanıldığını; Dioscorides, büzücü etkili tohumlarının bağırsak ve mideye faydalı olduğunu; Galen, mercümeğe göre sindiriminin daha zor olduğunu yazmıştır.

Anadolu’da, şişlik giderici olarak uygulanmıştır.

© Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.154.

Tanımı

150 cm büyüyebilir. Sülükleri vasıtasıyla diğer bitkilere sarılır. Yapraklar 3 ila 8 cm uzunluğunda, teleksi, 8 ila 12 arası yaprakçık çifti halindedir. Hızlı büyüyen bir türdür ve 10 ila 40 arası mor ila menekşe rengi arası çiçek bulundurur. Çiçekler erseliktir. Vicia villosa ile yakındır ancak pürüzsüz gövdesi ile ondan ayrılır. Meyveler 2 cm uzunluğundadır ve 6 ila 8 arası tohum barındırır. Tohumlar haziran ve temmuz aylarında olgunlaşır. Tohumlar ekilmeden önce yirmi dört saat ılık suda bekletilmelidir. Bunlar bahar aylarında doğrudan dışarı ekilebilir. Gövde dik, yayık ya da yaslanıcı havlı ve yaprakçıklar 12 ila 20 arası sayıdadır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Avrupa ve Kafkasya’da yayılış gösterir. [HaritaSinonimlerHerbaryum] Orman açıklıkları, kayalık bölgeler ve dere kenarında görülür. Karamürsel ilçesinde gözlemlenmiştir. Nisan ve ağustos ayları arasında çiçek açar. 100 ila 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adları

Dilimizde gülçine ve kuş fiği adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Latince bağlayıcı anlamına gelir. İlk defa Plinius tarafından kullanılmıştır ve cinsin birçok üyesinde görülen sarılıcı karaktere işaret eder. Tür adı Latince fiğ anlamına gelir. Türün antikçağdaki adıdır.

Tarihi

Dioscorides 2-148: Tarlalarda yetişir, mercimekten daha uzundur, meyvesi mercimekten daha büyüktür, bakla mercimek tohumu büyüklüğünde üç ila dört adet siyah tohum bulundurur. Tohumlar büzücüdür, bu nedenle haşlandığında ya da kızartıldığında ishali keser.

Plinius 18-41: Farrago bazen fiğ bazen de arpa ile karıştırılır, ancak tüm bu karışımlar sığırlar içindir. Güvercinlerin bu baklagile çok düşkün olduğu ve yemlerine eklenirse yuvalarını asla terk etmeyecekleri söylenir.

Fotoğrafları