Valeriana rubra (Yamaç mahmuzu)

Valeriana rubra (Yamaç mahmuzu) halihazırda bazı kaynaklarda Centranthus ruber adı ile geçmektedir. Genellikle 50 ila 80 cm büyüyebilen çok yıllık bir bitkidir. Rizomlu bir bitkidir. Gövde dik ila yükselicidir. Genellikle tabanı odunsudur. Yapraklar 5 ila 8 cm uzunluğundadır. Yaprakların biçimi tabandan üste doğru değişkendir. Alt yapraklar saplı iken üst yapraklar sapsızdır. Yapraklar karşılıklı dizilişli; biçimleri oval ya da mızraksıdır. Çiçek kurulu büyük ve gösterişlidir, çok sayıda küçük barındırır. Çiçekler beş kaynaşık taç yapraklı ve tek mahmuzludur. Genelde tuğla kırmızısı ya da kırmızımsı pembe; zaman zaman da kıpkırmızı, soluk pembe ya da lavanta renkli olurlar. Çiçekler kokuludur.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Akdeniz havzasında yayılış gösterir ancak süs bitkisi değeri nedeniyle daha geniş bölgelere yayılmıştır. [Harita, Sinonimler, Harita] Kayalık bölgelerde görülen bitki umumiyetle haziran ve ağustos ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda Kartepe ve İzmit ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adı

Dilimizde yamaç mahmuzu, kırmızı kedi otu ve kırmızı kantaron adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Latince sağlıklı anlamına gelir ve bu bağlamda cinsin tıbbi özelliklerine işaret etmektedir. Ancak bazı kaynaklarda bitkinin adını, Claudius Caesar’ın karısı Valeria Messalina’nın doktoru Vettius Valens’ten aldığını aktarılmaktadır. Son rivayet ise V. officinalis‘i tıbbi amaçlarla kullanılan imperator Publius Licinius Valerianus‘a dikkat çekildiğini iddia etmektedir. Tür adı Latince kırmızı anlamına gelir. Çiçeklerin renginin ayırt ediciliğine işaret eder. İkili adlandırma öncesi adı “Valeriana rubra”dır.