Vaccinium myrtillus (Çoban üzümü)

Tanımı

40 cm büyüyebilir. Gövde dik, çok dallı, odunsu, yaşlı gövdeler yuvarlak ve kahverengi, genç gövdeler kıllı ve yeşil renklidir. Yapraklar almaşlı dizilişli ve kısa saplıdır. Çiçekler tek olarak yaprak koltukları üzerinde çıkar ve 2 ila 3 mm uzunluğunda sapları vardır. Taç pembe renkli ve vazo biçimindedir. Yapraklar tırtıklı ve alt yüzeyleri belirgin biçimde damarlıdır. Tohumlar temmuz ve eylül aylarında olgunlaşır. Çiçekler erseliktir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Avrupa ve Kafkasya’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Çalılık ve ormanlık alanlarda görülür. Kartepe ilçesinden kayıt bildirilmiş ancak henüz gözlemlenememiştir. Mayıs ve temmuz ayları arasında çiçek açar. 1200 ila 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adı

Dilimizde çoban üzümü, çalı çiçeği, gara gilik, kuş üzümü, lifora, yaban mersini, yayla liforu, yayla likapası, yer ligarbası, yer liforu, ayı üzümü, mosi, çalı çileği, kaskanaka, çera, morsvi, mesi, mahabak, cırtlık ve çay üzümü adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca koyu mor anlamına gelir. Meyvelerin rengine işaret eder. Tür adı Antik Yunanca yaban mersini anlamına gelir. Bitkinin meyveleri ile Myrtus communis (mersin) meyveleri arasında bağıntı kurulmuştur.

Gıda

Meyveleri çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir. Tatlı ve lezzetlidir. Reçel yapımında kullanılır.

Tıp

Kurutulmuş yapraklardan yapılmış çay kuvvetli büzücü, idrar söktürücü, tonik ve idrar yolu için antiseptiktir. Ayrıca uzun bir süre için alındığında diyabet için bir ilaçtır. Yapraklar, kandaki şeker seviyelerini azaltan glikokinonlar içerir. Yaprakların veya kabukların kaynatılması, ülserlerin tedavisinde ve ağız ve boğazın ülserasyonunda lokal olarak uygulanır. Yapraklardan yapılan damıtılmış su, iltihaplı veya ağrılı gözleri yatıştırmak için gözleri yıkayarak kullanılır. Taze meyve vücut üzerinde hafif bir müshil etkisi olsa da, kurutulduğunda buruktur ve sıkça ishal tedavisinde kullanılır. Kurutulmuş meyve de antibakteriyeldir ve çocuklarda ishali tedavi etmek için bir kaynatılarak kullanılır. Meyve, kan damarlarını genişletmek için deneysel olarak gösterilmiş olan zengin bir antosiyanozit kaynağıdır. Bu, varisli damarlar, hemoroitler ve kılcal kırılganlık için potansiyel olarak değerli bir tedavidir.

Dikkat

Yüksek tanen içeriği nedeniyle sindirim bozukluklarına neden olabilir. Uzun süreli kullanılmamalı ve yüksek dozda alınmamalıdır. Hamilelikte kaçınılmalıdır. Yapraklar bir seferde 3 haftadan fazla tıbbi olarak kullanılmamalıdır.

Bilgi

Yapraklarından yeşil, meyvelerinden mavi ve siyah boya elde edilir.