Typha domingensis (Şeytanmumu)

Özet

Typha domingensis (Şeytanmumu) genelde sulak alanların kenarında görülen ve yaz başından kış başına kadar çiçek açan değerli bir bitkidir.

Hiyerarşi

Tanımı

Typha domingensis (Şeytanmumu) gövdesi sağlam olup 1,5 ila 5 metre büyüyebilen bir bitkidir. Yaprak ayası 4 ila 14 mm genişliğindedir. Dişi ve erkek başaklar arasında 1,5 ila 7 cm boşluk bulunmaktadır. Dişi başak olgunlaştığında 6 ila 42 cm uzunluğunda, 1,8 ila 2,36 cm genişliğinde, tarçın kahverengi, pulları ipliksi, tüylerden daha uzun ve uçları mızraksı sipsivri soluk kahverengidir. Tepecik şeritsidir. Erkek başak çoğunlukla dişi başağın 1,5 katı uzunluğunda, 12 ila 38 cm uzunluğunda, pulları ipliksi, bazısı basit ve diğerleri uçta genişlemiş ve çatallıdır. Başçıklar 2 ila 3 mm uzunluğundadır. Polen daneleri basittir. Meyve 1 mm uzunluğunda, kendi kendine açılmakta, tüyleri 24 ila 54 adet ve 5 ila 7 mm uzunluğundadır.

Gözlem bilgileri

Doğal olarak dünyanın büyük bölümünde yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Sulak alanlarda görülen bitki umumiyetle haziran ve kasım ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1300 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adları

Dilimizde şeytan mumu adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca kedi kuyruğu anlamına gelmektedir. Cinsin çiçek kurulunun yapısına dikkat çekmektedir. Bazı kaynaklara göre kelime duman anlamına gelmektedir ve başakların yanıcılığına işaret etmektedir. Tür adı Latince Santo Domingo anlamına gelir ve açık bir şekilde türün tip yerini vurgulamaktadır.

Gıda

Rizomları tatlı ve nişasta bakımından zengindir ve çiğ ya da pişirilerek yenilmektedir. Rizomlar ayrıca kurutularak bisküvi, kek, ekmek yapımında kullanılmakta ve yemeklere koyulaştırıcı olarak eklenmektedir. Genç sürgünler baharsa kuşkonmaz ikamesi olarak tüketilmektedir. Genç çiçekli gövdelerin mısır benzeri tadı vardır ve çiğ ya da pişirilerek yenilmektedir. Tohumlarından mutfaklı yağ elde edilmektedir. Polenler çiğ ya da pişirilerek yenilmekte, protein açısından zengin olması nedeniyle buğday ununa eklenmekte ve hamur işlerinde gıda tatlandırıcısı olarak kullanılmaktadır.

Tıp

Yapraklar idrar söktürücüdür. Polenler büzücü, kurutucu, idrar söktürücü ve yara iyileştiricidir. Burun kanaması, hematüri, rahim kanaması, doğum sonrası karın ağrısı ve sıraca tedavisinde önerilmiştir. Kök idrar söktürücü ve büzücüdür.

Dikkat

Hamileler için reçete edilmemelidir.

Bilgi

Bitki yaban yaşam alanları sağlamak ve sulak alanların restorasyonu için dikilmiştir. Geniş kök sistemi nedeniyle sulak alanların kıyıların kıyılarını sabitlemek için dikilmiştir. Hasır, sandalye, şapka ve diğer el sanatları eşyaları için kullanılmıştır. Yaprak ve gövdelerinden elde edilen lif kağıt yapımında kullanılmıştır. Yalıtım özelliklerine sahiptir ve bu nedenle inşaatta kullanılmışlardır. Dişi başaklar mükemmel bir tutuşturucudur. Polenler de son derece yanıcıdır ve havai fişek yapımında kullanılmıştır.

Fotoğrafları