Özet
Triticum (Buğday) en önemli temel gıdalardan biri olan buğday ve türevlerini barındıran meşhur bir cinstir.
Hiyerarşi
Tanımı
Triticum (Buğday) tek yıllık bitkilerden oluşan bir cinstir. Saplar dik ya da dirseksi yükselicidir. Yaprak kılıfı kulaksı, tüysüz ya da tüylü, dil zarsı ve yaprak ayası düzdür. Çiçek durumu sıkı ve terminal iki sıralı başak halindedir. Başakçıklar dikdörtgensi ya da yumurtamsı, yanal olarak sıkıştırılmış ve kalıcı ya da tamamen dökülücüdür. Alt dışkavuz mızraksı, eliptik, dikdörtgensi ya da yumurtamsı, zarsı ya da derimsi, 1 ya da 2 omurgalı ve 3 ila 9 damarlıdır. Üst dışkavuz mızraksı, eliptik, dikdörtgensi ya da yumurtamsı, zarsı ya da derimsi, 1 ya da 2 omurgalı ve 3 ila 9 damarlıdır.
Verimli içkavuz eliptik ya da yumurtamsı, zarsı, kağıtsı ya da derimsi, omurgalı ya da omurgasız ve 5 ila 15 damarlıdır. Başçıklar 3 adet, yumurtalık tepede havlı ve daneler elipsoit, dikdörtgensi, yumurtamsı ya da daireseldir. Cins Doğu Akdeniz havzası ile Orta Asya arasında kalan bölgeye özgüdür ancak günümüzde dünyanın büyük bölümünde yayılış gösterir. Klasik çizimlerde, Saturn (Cronus) sağ elinde orak, sol elinde ise buğday demetleri olduğu halde resmedilmiştir. [Harita, Sinonimler, Türler]
Etimoloji
Cins adı Latince otlamak anlamına gelir. Beri taraftan cins, insanoğlunun ilk yetiştirdiği bitkiler arasındadır.
Tarihi
İki türü olup birine tek diğerine de iki tohumlu denir. Arpadan daha çok, buğdaydan daha az besleyicidir. DI 2-89.
Adını üretildiği ülkeden alan çok sayıda buğday türü vardır. Ancak bana göre ne beyazlık ne de ağırlık açısından hiçbir buğday türünü İtalya’da yetişen ile karşılaştıramam. Gerçekte yabancı buğdaylar sadece İtalya’nın dağlık bölgelerinde yetişen buğdaylar ile mukayese edilebilir. Bunlar arasında ilk sırayı Boeotia, ikinci sırayı Sicilya ve üçüncü sırayı da Afrika buğdayı alır. Trakya, Suriye ve Mısır buğdayı ağırlıkları ile üçüncü sıraya yerleşir. Pontus buğdayına çok değer verildiğini biliyorum ancak bu henüz İtalya’ya gelmedi. Yunanlar ise dracontion, strangia ve selinusium buğdaylarını tercih eder, bunların başat özelliği kalın gövdeli olmalarıdır. Öte yandan speudias buğdayı hafif ve küçük bir buğdaydır, sapı incedir ve bol besine ihtiyaç duyar.
Bu, Yunanistan’ın dünyanın en güçlü devleti olduğu İskender’in zamanındaki görüştür. Yine de bu hükümdarın ölümünden 144 yıl önce Sofokles’in İtalya buğdayını övdüğüne şahit oluyoruz. İtalya buğdayının kendine has özelliği beyaz olmasıdır. Günümüzde İtalya’ya ithal edilen buğdaylar arasında ağırlıkça en hafif olanları Galya ve Hersonisos’tan gelir. Sardinya buğdayı bunlardan daha ağır ve İskenderiye ile Sicilya buğdayı da Sardinya buğdayından daha ağırdır. Kıbrıs buğdayı esmer renklidir ve ekmeği de koyu renkli olur. Bazı yerlerde tuzdan tasarruf etmek için unu deniz suyu ile yoğururlar ancak bu çok zararlıdır ve açıkçası insanı hastalığa yatkın hale getirecek daha kötü bir gıda yoktur. PL 18-12.
İrmik, buğdaydan yapılır. Yulaf lapası için kullanılır. Besleyicidir, sindirimi kolaydır. DI 2-90.
