Tragopogon pratensis (Tekesakalı)

derleyen:

Özet

Tragopogon pratensis (Tekesakalı) genelde çayırlarda görülen ve bahar sonundan yaz ortasına kadar çiçek açan bir bitkidir.

Hiyerarşi

Plantae

Bitkiler

Asterales

Papatya takımı

Asteraceae

Papatyagiller

Tragopogon

Yemlik

Tanımı

Tragopogon pratensis (Tekesakalı) tüysüzce olup genellikle 40 ila 100 cm büyüyebilen tek ila çok yıllık bir bitkidir. Gövde genellikle dalsızdır. Sütlü bir özsuyu vardır. Alt yapraklar 10 ila 30 cm uzunluğunda, mızraksı, grimsi yeşil, sivri, tüysüz ve beyaz yaprak orta damarına sahiptir. Üst yapraklar daha kısa ve daha diktir. Yapraklar almaşlı dizilişli, sapsız ve sarılıcıdır. Çiçek durumu sapı kömeç altında şişkin değildir. Çiçekler soluk ya da altın sarısı renkli ve 3 ila 5 cm çapındadır. Filariler 7 ila 12 adet olup solu kenarlı mızraksıdır. Dıştaki çiçekçikler filarilerle aynı uzunlukta ya da onlardan daha uzundur. Kapçık 18 ila 30 mm uzunluğunda, neredeyse çıplak ya da kısa pullu ve gaga kapçıkla aynı uzunlukta ya da ondan daha kısadır. Sorguç grimsi kahverengi ve 15 ila 25 mm uzunluğundadır. Çiçekler günün erken saatlerinde açar ve genellikle öğleden sonra kapanırlar. Ayrıca yağmur yağmadan önce de çiçeklerini kapatır ve bu özelliği ile yağmuru önceden haber verir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Batı Asya ve Avrupa’da yayılış gösterir ancak günümüzde Amerika kıtasına da yayılmıştır. [Harita, SinonimlerHerbaryum] Çayırlar, tarlalar ve yol kenarında görülen bitki umumiyetle mayıs ve temmuz ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi 400 ila 1600 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adı

Dilimizde yemlik ve tekesakalı adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca keçi sakalı anlamına gelir ve bu bağlamda cinsin uzun sorguç tüylerine işaret eder. Tür adı Latince çayırda anlamına gelir ve açık bir şekilde türün, yaygın olarak çayırlarda görülmesine işaret eder. Özgün tanımda bu “Habitat in Europae pratis apricis” olarak belirtilmiştir.

Gıda

Kök ve tomurcukları yenilmektedir. Kökü tatlıdır ve patates gibi kaynatılarak tüketilmektedir. Yapraklar salata ve çorbalara eklenmektedir. Kökü öğütülerek kahve ikamesi olarak içilmektedir.

Tıp

Karaciğer ve safra kesesi için faydalı olduğu düşünülmektedir. İştah ve sindirimi uyarıcı etkisi vardır. Kök büzücü, temizleyici, idrar söktürücü, balgam söktürücü, besleyici ve mide ağrısı gidericidir. Kökünden yapılan şurup bronşit ve öksürük vakalarında rahatlama sağlar. Kök kaynatılarak mide ekşimesi, iştah kaybı ve karaciğer bozuklukları tedavi edilebilir.

Bilgi

Kökünden elde edilen lateks sakız olarak çiğnenir. Çiçekler demlenerek cilt temizleyicisi olarak kullanılır.

Fotoğrafları