Bitkiler › Ballıbaba takımı › Ballıbabagiller › Kısamahmut › Kısamahmut
Tıbbi bitki, Yenilebilir bitki, Avrupa-Sibirya elementi.
5 ila 30 cm büyüyebilir. Yapraklar dikdörtgensi ya da ters yumurtamsı dikdörtgensi, tabanda kamamsı ve kenarları dişlidir. Çiçek halkaları 4 ila 8 arası çiçek bulundurur. Çiçekler pembe ya da beyaz renklidir. Gövde yatık, dallar ise diktir. Çiçekler yaprak tabanlarında grup halinde görülür. Çiçekler erseliktir.
Bitki doğal olarak Akdeniz havzası ve batı Asya’da yayılış gösterir. [Harita|Sinonimler|Herbaryum]
Yamaçlar, orman açıklıklar ve kayalık bölgelerde görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir.
Dilimizde Kısa mahmut, Dalak otu, Bodurmahmut otu, Erkurtaran, Kısacıkmahmut, Kumacı ot, Sıcak otu, Yer meşesi ve Yer palamudu adları ile bilinmektedir.
Haziran ve eylül ayları arasında çiçek açar.
Deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Cins adını Troya’nın ilk kralı olan Teucer’den (Τεῦκρος) almıştır. Köklerinin Troya’ya dayandığını kabul eden Roma Uygarlığı için önemli bir isimdir. Dalak tedavisinde kullanılan bitkinin bu etkisini ilk keşfeden odur. Biçimsel benzerliği nedeniyle, cancan (Veronica chamaedrys) bitkisi de kralın adı ile anılmaktadır. Teucer, nehir tanrısı Skamander ile nimf Idaea’nın oğludur. Hayatı hakkında en erken bilgiler, Virgil’in Roma’nın kökenlerini anlattığı eseri Aeneas Destanı’nda yer almaktadır. Girit adasında yaşanan büyük bir kıtlık esnasında, ada halkının bir bölümü ile birlikte Anadolu’ya göç etmiştir. Troya şehrini kurmuş ve bu nedenle bir süre şehir Teukria, şehirde yaşayanlar ise Teukrialı olarak anılmıştır. Yeraltından gelecek bir düşmanla karşılaşacağı yere yerleşmesi gerektiği yönünde bir kehanet dinleyen Teucer, Troya yakınlarında konakladığı esnada çok sayıda tarla faresinin kamp alanına gelmesi üzerine şehri buraya kurar. Bölgedeki dağa da, Giritteki Ida dağının adının verir (Bugün Çanakkale sınırları içinde yer alan Kaz Dağı). Günümüzde Ayvacık, Çanakkale sınırları içinde bulunan Apollon Smintheus tapınağındaki fareler bu hadiseye işaret eder. Smitheus, ‘fare tanrı’ anlamına gelir ve farelerin yok edilerek ekinlerin korunmasını ya da farelerin düşmanı yok etmesini simgeler. Tür adı Antik Yunanca yer meşesi anlamına gelir. Tür, yaprakları itibariyle minyatür bir meşe ağacına benzemektedir. İkili adlandırma öncesi adı “Chamaedrys major repens”tir.
Yaygın olarak tüketilen bir sebze türüdür. Olgun olmayan meyveler çorbalara eklenir. Meyvelerde demir ve kalsiyum bulunur. Tohumları kavrularak kahve olarak tüketilir.
İştah açıcı, uyarıcı, yaraları iyi edici ve ateş düşürücüdür. Gastrit rahatsızlıkları kolaylaştırıcıdır. Gut tedavisinde başvurulur. İdrar söktürücü, iltihap giderici, romatizma tedavi edici, büzücü, gaz giderici, terletici, uyarıcı ve toniktir.
Dahili olarak kullanımına dikkat edilmelidir, çünkü karaciğer hasarına neden olabilir.
Doğan, Hüseyin (2022). Teucrium chamaedrys (Kısamahmut) - Kocaeli Bitkileri. Erişim adresi: https://kocaelibitkileri.com/teucrium-chamaedrys/ Erişim tarihi: 5 February 2023