Porsuk ağacı
Bakımı
Taxus baccata çok yıllık bir ağaçtır. Nemli ve geçirgen toprağı, güneşli, gölgeli ya da yarı gölgeli bölgeleri tercih eder. Donlara ve kuraklığa dayanıklıdır.
Yetiştirme
Taxus baccata ormanlık alanlarda görülür. Kumlu, tınlı ve killi topraklara uyumludur.
Yaygın adları
European yew, English yew; Yaygın porsuk, Gidirme, Kadım ağ, Püren ağ, Akri.
Etimoloji
Cins adı Latince porsukağacı (Okların batırıldığı zehre taxica (toksik) denilmekteydi, bu nedenle ağacın adı böyle kalmıştır); tür adı ise Latince çilek taşıyan anlamına gelir.
Bitki tarihi
Göknar ve çama benzer ancak daha ince görünümlüdür ve yaprakları daha parlaktır. Bu sınıftaki ağaçlar içinde meyve taşıyan tek ağaçtır. Erkek porsuk ağacının meyveleri zehirlidir ve ölüme neden olur. Ahşabından yapılan şarap şişeleri bile ölüme neden olur. Sextius’a göre ağacın zehri o kadar kuvvetlidir ki altında piknik yapan ya da uyuyanları bile etkiler. Ağacın adı da buradan gelmektedir. Taxus (toxic) zehirli demektir. Gaius Julius Caesar’a göre Galyalı Eburones kabilesinin lideri Cativulcus kendisini bu ağacın meyvesi ile zehirleyerek öldürmüştür.
Korunma
THE IUCN Red List’e göre Asgari endişe altında tür sınıfı içindedir.
Taksonomi
Superregnum: Eukaryota
Regnum: Plantae
Cladus: Pinophytes
Ordo: Pinales
Familia: Pinaceae
Genus: Taxus
Raunkiaer: Phanerophyte
Literatür
Species Plantarum 2: 1040. 1753. L.
Fotoğrafları
Yapısı
Taxus baccata 20 metre büyüyebilir. Gövde çapı 2 metre kadar büyür. Kabuk kırmızı kahverengi arası renktedir. Genç sürgünler yeşil renkli ve elastiktir. Yapraklar 1 ila 4 cm. uzunluğunda ve 2 ila 3 mm. genişliğindedir. Bunlar düz, koyu yeşil renkli ve üst yüzeyleri parlaktır. 3000 yıl yaşayan örnekleri vardır. Stem üzerinde spiralli olarak düzenlenmiştir. Popüler bir süs bitkisidir. Her kozalakta 4 ila 7 mm. uzunluğunda tek tohum vardır. Tohumlar aril olarak adlandırılan yumuşak ve etli bir yapıyla çevrilidir. Aril 8 ila 15 mm. uzunluğundadır. Genelde dioiktir ancak bazen monoik de olabilir. Mart ve Nisan aylarında çiçek açar. Tohumlar Eylül ve Kasım ayları arasında olgunlaşır. Tohumların çimlenmesi iki yılı aşabilir. -23 dereceye kadar dayanıklıdır. Geç sonbaharda ya da kış aylarında budanmamalıdır.
Faydaları ve zararları
Bitkileri kullanmadan önce mutlaka bir uzmandan yardım alın. Yaprakları zehirlidir. Nadiren de olsa insanlar için ölümcüldür. Zehirlenme belirtileri ağız kuruluğu, kusma, baş dönmesi, karın ağrısı, dispne, aritmi, hipotansiyon ve bilinç kaybıdır. Yumurtalık kanseri tedavisinde anti-kanser ilacı olarak kullanıldığı rapor edilmiştir. Meyvesi hariç tüm bitki spazm çözücü, kardiyotonik, terletici, adet kolaylaştırıcı, balgam söktürücü, uyuşturucu ve purgatiftir. Yapraklar astım, bronşit, hıçkırık, hazımsızlık, romatizma ve epilepsi tedavisinde dahili olarak kullanılmıştır.
Meyvesi çiğ olarak tüketilebilir. Tatlı ve jelatinimsidir. Anticonvulsant: Antikonvülsan. Konvülsiyon (Havale) önleyici ilaç. Antispasmodic: Antispazmodik. Spazm engelleyici ilaç. Cardiotonic: Kardiyotonik. Kalbi kuvvetlendirici ilaç. Diaphoretic: Diyaforetik. Terlemeyi arttırıcı ilaç. Emmenagogue: Emenagog. Adet başlatıcı ilaç. Expectorant: Ekspektoran. Balgam söktrücü ilaç. Homeopati: Bir hastalığın, hastalık belirtilerini sağlam bir insanda ortaya çıkarabilecek maddelerin çok düşük dozlarda hastaya verilmesiyle tedavi edilebileceği inancına dayanan bir alternatif tıp yöntemi. Narcotic: Narkotik. Bilinci uyuşturucu ilaç. Purgatif (Aperient; Deobstruent; Müshil). Bağışıklık sistem’i ile ilgili hastalıkların tedavisinde kullanılır. Bağırsak boşaltıcı ilaç.
Flora of Turkey
Up to 20 m. Trunk massive, often built up from coalescent suckers. Outer bark thin and scaly, reddish brown. Young twigs green. Leaves spirally arrenged, bu appearing 2 ranked, linear, acute. Slopes, 1000-1900 m. I:76.