Taxus baccata (Porsuk ağacı)

---

Anahtar kelimeler: Tıbbi bitki, Zehirli bitki, Asgari endişe (LC).

Dolaşım

Bitkiler › Çam takımı › Porsukgiller › Porsuk › Porsuk ağacı

Dağılımı

Bitki doğal olarak batı Asya, kuzey Afrika ve Avrupa’da yayılış gösterir.

Genel bilgiler

20 metre büyüyebilir. 3000 yıl yaşayan örnekleri vardır. Gövde çapı 2 metre kadar büyür. Kabuk kırmızı kahverengi arası renktedir. Genç sürgünler yeşil renkli ve elastiktir. Yapraklar 1 ila 4 cm uzunluğunda ve 2 ila 3 mm genişliğindedir. Bunlar düz, koyu yeşil renkli ve üst yüzeyleri parlaktır. Gövde üzerinde sarmal olarak düzenlenmiştir. Popüler bir süs bitkisidir. Her kozalakta 4 ila 7 mm uzunluğunda tek tohum vardır. Tohumlar aril olarak adlandırılan yumuşak ve etli bir yapıyla çevrilidir. Aril 8 ila 15 mm uzunluğundadır. Genelde iki evciklidir ancak bazen tek evcikli de olabilir. Tohumlar eylül ve kasım ayları arasında olgunlaşır. Tohumların çimlenmesi iki yılı aşabilir. -23 dereceye kadar dayanıklıdır. Geç sonbaharda ya da kış aylarında budanmamalıdır.

Gözlem

Ormanlık alanlar ya da peyzaj bitkisi olarak park ve bahçelerde görülür. İzmit ilçesinde gözlemlenmiştir.

Etimoloji

Cins adı Latince “zehir” anlamına gelir. Okların batırıldığı zehre taxica (toksik) denilmekteydi, bu nedenle ağacın adı böyle kalmıştır. Tür adı Latince “meyve taşıyan” anlamına gelir. Türün tohumunu saran kırmızı renkli arile işaret eder.

Tarihi

Plinius: Göknar ve çama benzer ancak daha ince görünümlüdür ve yaprakları daha parlaktır. Bu sınıftaki ağaçlar içinde meyve taşıyan tek ağaçtır. Erkek porsuk ağacının meyveleri zehirlidir ve ölüme neden olur. Ahşabından yapılan şarap şişeleri bile ölüme neden olur. Sextius’a göre ağacın zehri o kadar kuvvetlidir ki altında piknik yapan ya da uyuyanları bile etkiler. Ağacın adı da buradan gelmektedir. Taxus zehirli demektir. Gaius Julius Caesar’a göre Galyalı Eburones kabilesinin lideri Cativulcus kendisini bu ağacın meyvesi ile zehirleyerek öldürmüştür. Okçular ağaçtan elde edilen zehre oklarını daldırarak savaşlarda kullanmışlardır. Ağaca bakır bir çivi çakıldığında zehirli etkisinin ortadan kalktığı söylenir.

Gaius Furnius, Kantabria’yı kuşattığında buradakiler teslim olmaktansa porsuk ağacı ile kendilerini zehirleyerek intihar etmiştir.

Mutfak

Meyvesi çiğ olarak tüketilebilir. Tatlı ve jelatinimsidir.

Geleneksel tıp

Yumurtalık kanseri tedavisinde anti-kanser ilacı olarak kullanıldığı rapor edilmiştir. Meyvesi hariç tüm bitki spazm çözücü, kardiyotonik, terletici, adet kolaylaştırıcı, balgam söktürücü, uyuşturucu ve müshildir. Yapraklar astım, bronşit, hıçkırık, hazımsızlık, romatizma ve epilepsi tedavisinde dahili olarak kullanılmıştır.

Dioscorides: Meyvesini yiyen tavuklar siyah rengini alır. İnsanlarda bilinç kaybına neden olur. Ağacın altında uyuyan ya da oturanların öldüğü söylenir.

Dikkat

Yaprakları zehirlidir. Nadiren de olsa insanlar için ölümcüldür. Zehirlenme belirtileri ağız kuruluğu, kusma, baş dönmesi, karın ağrısı, dispne, aritmi, hipotansiyon ve bilinç kaybıdır.

Fotoğrafları

Literatür

Species Plantarum 2: 1040. 1753. L.