Tanımı
2 ila 5 metre büyüyebilir. Genç sürgün ve tomurcuklar yıldızsı havlıdır. Yapraklar basit, genişçe eliptik ila yumurtamsı, kenarları düz, almaşlı dizilişli, 5 ila 10 cm uzunluğunda ve 3,5 ila 5,5 cm genişliğindedir. Çiçek kurulu kısa ve 3 ila 6 arası sayıda çiçeklidir. Çiçekler koltuklarda, çan biçimli, beyaz renkli, 2 cm uzunluğunda ve kokuludur. Taç 5 ila 7 taç yapraklı ve sarı başçıklıdır. Çanak beş lobludur. Meyve küresel, sert ve 1,5 cm çapındadır. Tohumlar ekim ayında olgunlaşır. Çiçekler erseliktir.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak güney Avrupa ve Ortadoğu’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Çalılık ve ormanlık alanlarda görülür. Kartepe ilçesinden kayıt bildirilmiş ancak henüz gözlemlenememiştir. Mart ve nisan ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Türkçe adı
Dilimizde ayı fındığı, çakıldak, tesbi, tespih ağacı, tespihlik, tespi, yaban ayvası, zamzalak ve zanzalak adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Süryanice günlük anlamına gelir. Cinse bağlı ağaçlardan elde edilen reçinenin klasik adıdır. Tür adı Latince tedavi edici anlamına gelir. Türün geleneksel olarak tıbbi amaçlarla kullanılmasına işaret eder.
Tarihi
Dioscorides 1-66: Ayva ağacına benzeyen bir ağacın reçinesidir. Kalitelisi sarı renkli ve yağlıdır. Beyazımsı topakları olur, kokusu uzun süre kalıcıdır ve yumuşatıldığında bal benzeri bir sıvı salar. Sakıza benzeyen, yarı saydam ve mür benzeri bir reçinesi de vardır. Isıtıcı, yumuşatıcı ve sindirimi kolaylaştırıcıdır. Öksürük, nezle, burun akıntısı, ses kısıklığı, ses kaybı ve kulak çınlamasına iyi gelir. Serviks tıkanıklığı ve sertleşmesine uygundur. İçildiğinde âdet söktürücüdür. Uygulandığında ve az miktarda terebentin ile içildiğinde bağırsakları yumuşatır. Yumuşatıcılar ve ağrı kesicilere eklenir. Yan etkileri baş ağrısı ve uyku getirici olmasıdır.
Plinius 12-55: Suriye ve Fenike’de bulunan bitki storaks üretir. Ağaç ayvayı andırır. Reçine hoş kokulu olmakla birlikte tadı acıdır. Sirius yükseldiğinde bazı kanatlı kurtlar reçinenin etrafında uçarak onu yerler, bu nedenle reçine genellikle çürümüş ve kurt delikleri ile bulunur. Başka bir storaks Pisidya, Sayda, Girit, Kıbrıs ve Kilikya’da yetişir. Amanos dağlarından gelen tıbbi olarak çok değerlidir ve ayrıca parfümcüler tarafından rağbet görür. Nereden gelirse gelsin, kırmızı renkli, yağlı ve dokunulduğunda yapılan olan tercih edilir. Kötüsü kepek gibi dağılır ve beyaz küfle kaplıdır. Reçineye sedir reçinesi, sakız, bal ya da acıbadem de eklenir ancak tadıldığın bu anlaşılır. Kalitelisi 17 denariiye satılır.
Tıp
Dallardan ve gövdelerden oldukça kokulu balzamik bir sakız elde edilir. Bitkinin gövdelerinden elde edilen bir reçine antiseptik ve balgam söktürücüdür.
Görüşünüzü Yazın