Stachys thirkei (Kestere)
Tanımı
Stachys thirkei (Kestere), Ballıbabagiller (Lamiaceae) ailesine bağlı Deliçay (Stachys) cinsinden genellikle 40 ila 80 cm büyüyebilen çok yıllık bir bitkidir. Çiçekli gövdeler dik, genellikle dallı ve 4 köşelidir. Çiçekler küçük ve açık mor renklidir. Gri veya gümüşî tüylerle kaplıdır. Yapraklar kalın, hafif buruşuk, her iki yüzeyi de gri gümüşî tüylerle kaplıdır, alt yüzeydeki tüylerin rengi daha belirgindir. Yapraklar karşılıklı dizilişli ve 5 ila 10 cm uzunluğundadır. Yaprak sapları neredeyse sarılıcıdır. Taban yaprakları dikdörtgensi eliptik ve 10 cm uzunluk ile 2,5 cm genişliğindedir. Yapraklar kenarları küt dişli ve tüyle kaplıdır, tepede daralıcı ve kademeli olarak yuvarlak uca doğru daralmaktadır. Çiçek başakları 10 ila 22 cm uzunluğunda, halka halindedir.
Çiçekli dallardaki yapraklar kısadır ve neredeyse sapsızdır. Alt bölümdekiler halkadan hafifçe uzunken, üsttekiler daha kısadır. Yaprak ikincil bırahteleri şeritsi ya da şeritsi mızraksı ve 6 mm uzunluğundadır. Çiçeklerin sapı yoktur, çanak tüpsü çan biçiminde, hafifçe kavisli ve 1,2 cm uzunluğundadır. Çanak tırtıkların iç yüzeyi hariç tüysüz ve on damarlıdır. Çanak tırtıkları yumurtamsı üçgensi ve 2 ila 3 mm uzunluğundadır. Taçta koyu mor renkli damarlar vardır, 1,2 cm uzunluğunda, ipeksi tüylerle kaplıdır. Taç tüpü 6 mm uzunluğunda, üst dudak yumurtamsı, kenarları düz; alt dudaklar yayık, orta lob genişçe yumurtamsı, yanal loblar dikdörtgensidir. İplikçikler tabandan ortaya kadar yoğun biçimde ülgerlidir. Boyuncuk tacı aşmaktadır. Olgun olmayan meyveler tüysüz, kahverengi ve dikdörtgensidir.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak İtalya ile Türkiye arasında kalan bölgede yayılış gösterir. Yamaçlar, tarlalar ve tahrip edilmiş arazilerde görülen bitki umumiyetle mayıs ve eylül ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.
Etimoloji
Cins adı Antik Yunanca başak anlamına gelir ve bu bağlamda cinsin çiçek kurulunun başak formunda olmasına dikkat çekmektedir. Tür, hakkında başkaca bilgi bulamadığımız 1839-1842 yılları arasında Türkiye’de bitki örnekleri toplamış doktor Thirke’ye adanmıştır.
Tıp
Kök ve çiçekleri kan basıncını düzenler. Bunun yanında toprak üstü kısımları çay şeklinde içilerek gastrointestinal hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır.
Kestere…
Stachys thirkei, genelde işlenmemiş arazilerde görülen ve bahar sonundan güz başına kadar çiçek açan bir bitkidir.
Dilimizde kestere adı ile bilinmektedir.
