Stachys palustris (Gölısırganı) genellikle 30 ila 80 cm büyüyebilen çok yıllık bir bitkidir. Gövdeler dik, seyrek ila yoğun biçimde havlı ve salgısız tüylüdür. Yapraklar dikdörtgensi ila dikdörtgensi mızraksı, 3 ila 8 cm uzunluğunda, 0,5 ila 2 cm genişliğinde, sivri uçlu, tabanda kesik ya da sığ biçimde yüreksi, dişli kenarlı, yaslanıcı havlı ve alt yapraklar kısa saplı iken üst yapraklar sapsızdır. Çiçek halkaları 4 ila 6 çiçekli, üsttekiler küme halinde ve alttakiler genellikle ıraksaktır. Çanak 6 ila 8,5 mm uzunluğunda, salgısız ya da nadiren salgılı tüylü, dişlerin uzunluğu eşit, 1,5 ila 4 mm uzunluğunda ve tüp ile aynı uzunlukta ya da ondan hafifçe daha kısadır. Taç mor renkli, 11 ila 14 mm uzunluğunda, kısa havlı, üst dudak 2,5 ila 4 mm uzunluğunda ve alt dudak 4 ila 8 mm uzunluğundadır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Avrasya’da yayılış gösterir ancak günümüzde Amerika’ya da dağılmıştır. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Sulak alanlarda görülen bitki umumiyetle haziran ve ekim ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1100 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ve Kartepe ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adları

Dilimizde göl ısırganı adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca başak anlamına gelir ve bu bağlamda cinsin çiçek kurulunun başak formunda olmasına dikkat çekmektedir. Tür adı Latince sulak alan anlamına gelir. Türün habitat tercihine işaret eder. Özgün tanımda bu “Habitat in Europa ad ripas, inque cultis humidiusculis” olarak belirtilmiştir.

Gıda

Yumrular çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir. Sağlıklı ve besleyici bir gıdadır. Yumruları ekmek yapımında kullanılır.

Tıp

Sindirim sistemine faydalıdır. Lif oranı yüksek, idrar söktürücü ve kabızlık gidericidir. Frengi tedavisinde köklerinden faydalanılır. Tohumları spazm çözücü ve uyarıcıdır. Güçlü bir yatıştırıcıdır. Tohumları demlenerek terletici olarak kullanılır.