Stachys byzantina (Boz karabaş)

Tanımı

80 cm büyüyebilir. Stachys thirkei ile karıştırılabilir. Çiçekli gövdeler dik, genellikle dallı ve 4 köşelidir. Popüler bir süs bitkisidir. Çiçekler küçük ve açık mor renklidir. Gri veya gümüşî tüylerle kaplıdır. Yapraklarının kavisli biçimi ve beyaz tüylerle kaplı olması nedeniyle kuzu kulağı olarak bilinir. Yapraklar kalın, hafif buruşuk, her iki yüzeyi de gri gümüşî tüylerle kaplıdır, alt yüzeydeki tüylerin rengi daha belirgindir. Yapraklar karşılıklı dizilişli ve 5 ila 10 cm uzunluğundadır. Yaprak sapları neredeyse sarılıcıdır. Taban yaprakları dikdörtgensi eliptik ve 10 cm uzunluk ile 2,5 cm genişliğindedir. Yapraklar kenarları küt dişli ve tüyle kaplıdır, tepede daralıcı ve kademeli olarak yuvarlak uca doğru daralmaktadır. Çiçek başakları 10 ila 22 cm uzunluğunda, halka halindedir. Çiçekli dallardaki yapraklar kısadır ve neredeyse sapsızdır. Alt bölümdekiler halkadan hafifçe uzunken, üsttekiler daha kısadır. Yaprak ikincil bırahteleri şeritsi ila şeritsi mızraksı ve 6 mm uzunluğundadır. Çiçeklerin sapı yoktur, çanak tüpsü çan biçiminde, hafifçe kavisli ve 1,2 cm uzunluğundadır. Çanak tırtıkların iç yüzeyi hariç tüysüz ve on damarlıdır. Çanak tırtıkları yumurtamsı üçgensi ve 2 ila 3 mm uzunluğundadır. Taçta koyu mor renkli damarlar vardır, 1,2 cm uzunluğunda, ipeksi tüylerle kaplıdır. Tabanı tüysüzdür. Taç tüpü 6 mm uzunluğunda, üst dudak yumurtamsı, kenarları düz; alt dudaklar yayık, orta lob genişçe yumurtamsı, yanal loblar dikdörtgensidir. İplikçikler tabandan ortaya kadar yoğun biçimde ülgerlidir. Boyuncuk tacı aşmaktadır. Olgun olmayan meyveler tüysüz, kahverengi ve dikdörtgensidir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Kafkasya ve Türkiye’de yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Çalılıklar, tarlalar ve kayalık yamaçlarda görülür. İzmit ve Gebze ilçelerinde gözlemlenmiştir. Haziran ve eylül ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adları

Dilimizde boz karabaş ve dağ çayı adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca başak anlamına gelir. Cinsin çiçek kurulunun başak formunda olmasına işaret eder. Tür adı Latince Bizans anlamına gelir. Türün tip yerinin tarihi adına işaret eder. Özgün tanımda bu “In Böjükdereh am Bosphor auf Mergelbeden” olarak belirtilmiştir.

Fotoğrafları