Sorbus aucuparia (Kuş üvezi)

derleyen:

Tanımı

5 metre büyüyebilir. Taç gevşek ve yuvarlak ya da düzensiz biçimlidir. Gövde ince ve silindirik olup 40 cm çapa ulaşabilir. Genç bireylerde kabuk sarımsı gri, iken zamanla gri siyah rengine döner. Koyu sarı renkli kovucuklar görülür. 80 yıl kadar yaşayabilir. Bileşik yapraklar 4 ila 9 çift yaprakçıktan oluşur ve teleksidir. Yaprak sapının tabanında yaprak benzeri bir çift kulakçık görülür. Yapraklar 20 cm uzunluğunda ve 8 ila 12 cm genişliğinde olup dallarda almaşlı dizilişlidir. Yaprakçıklar uzunlamasına mızraksı, 2 ila 6 cm uzunluğunda ve 1 ila 2,5 cm genişliğindedir. Kenarları keskince testere dişlidir. Yaprakçıklar gri gümüşî tüylerle kaplıdır. Bitki tek evciklidir. 10 yaşında iken olgunluğa erişir. Çiçekler 8 ila 15 mm çapındadır. Çanak yaprak beş adet, küçük, sarımsı yeşil renkli ve üçgensidir. Taç yaprak beş adet, yuvarlak ya da oval ve sarımsı beyaz renklidir. 25 adet taca kaynaşık ercik görülür. Meyve 8 ila 10 mm çapındadır ve ağustos ila ekim ayları arasında olgunlaşır.

Gözlem bilgileri

Doğal olarak batı Asya, kuzey Afrika ve Avrupa’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Yamaçlar ve ormanlık alanlarda görülür. Kartepe ilçesinde gözlemlenmiştir. Mayıs ve haziran ayları arasında çiçek açar. 1100 ila 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adları

Dilimizde kuş üvezi adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Latince kırmızı anlamına gelir. Büyük ihtimalle Sorbus aucuparia’in meyve rengi ile ilintilidir. Dilimizdeki üvez kelimesi Yunanca orijinlidir. Tür adı Latince kuş yakalayan anlamına gelir. Meyvelerinin kuş yakalamak amacı ile kullanılmasına işaret eder.

Gıda

Meyveler çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir.

Tıp

Kabuk büzücüdür, ishal tedavisinde kullanılır. Meyve iskorbüt tedavici edici ve büzücüdür. İshal ve hemoroitleri tedavi etmek için kaynatılarak kullanılır. Demlenerek boğaz ağrısı için gargara olarak ve hemoroitleri ve aşırı vajinal akıntıyı tedavi etmek için kullanılabilir. Tohumlar, küçük miktarlarda solunum sistemini uyarıcı görevi görür, ancak daha büyük dozlarda solunum yetmezliğine ve ölüme neden olabilir. Hem çiçekler hem de meyveler iştah açıcı, hafif idrar söktürücü, müshil ve adet akışı teşvik edicidir. Ağrılı adet kanaması, kabızlık ve böbrek rahatsızlıklarının tedavisinde demlenerek kullanılır.